မာတိကာသို့ ခုန်သွားရန်

ကွေ့ကျိုး

ဝီကီပီးဒီးယား မှ

ကွေ့ကျိုး (Guizhou) သည် တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ၏ အနောက်တောင်ပိုင်းရှိ ကုန်းတွင်းပိုင်း ပြည်နယ်တစ်ခုဖြစ်သည်။ ၎င်း၏ မြို့တော်နှင့် အကြီးဆုံးမြို့မှာ ပြည်နယ်၏အလယ်ဗဟိုတွင် တည်ရှိသော ကွေ့ယန် (Guiyang) ဖြစ်သည်။ ကွေ့ကျိုးသည် တောင်ဘက်တွင် ကွမ်ရှီး (Guangxi) ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသ၊ အနောက်ဘက်တွင် ယူနန် (Yunnan)၊ အနောက်မြောက်ဘက်တွင် စီချွမ်း (Sichuan)၊ မြောက်ဘက်တွင် ချုံချင့် (Chongqing) မြို့တော်နယ်၊ အရှေ့ဘက်တွင် ဟူနန် (Hunan) တို့နှင့် နယ်နိမိတ်ချင်းထိစပ်နေသည်။ ကွေ့ကျိုးတွင် စိုစွတ်သော အပူပိုင်းဒေသအောက် ရာသီဥတု (humid subtropical climate) ရှိသည်။ ၎င်းသည် စတုရန်းကီလိုမီတာ ၁၇၆,၂၀၀ ကျယ်ဝန်းပြီး ပြည်နယ်အဆင့် မြို့များ ၆ ခုနှင့် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသ ၃ ခုပါဝင်သည်။ ကွေ့ကျိုး၏ လူဦးရေမှာ ၃၈.၅ သန်းရှိပြီး တရုတ်နိုင်ငံရှိ ပြည်နယ်များအနက် လူဦးရေ အရေအတွက်အရ ၁၈ နေရာတွင် ရပ်တည်နေသည်။

တျင်းပြည် (Dian Kingdom) သည် လက်ရှိ ကွေ့ကျိုးဒေသတွင် တည်ရှိခဲ့ပြီး ဘီစီ ၁၀၆ တွင် ဟန်မင်းဆက် (Han dynasty) မှ သိမ်းပိုက်ခဲ့သည်။[၁] ကွေ့ကျိုးကို မင်မင်းဆက် (Ming dynasty) လက်ထက် ၁၄၁၃ ခုနှစ်တွင် တရားဝင် ပြည်နယ်အဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ ချင်းမင်းဆက် (Qing dynasty) ပြုတ်ကျပြီး ၁၉၁၁ တွင် ရှင်ဟိုင်းတော်လှန်ရေး (Xinhai Revolution) နှင့် တရုတ်ပြည်တွင်းစစ် (Chinese Civil War) အပြီးတွင်၊ တရုတ်ကွန်မြူနစ်ပါတီ (Chinese Communist Party) သည် ၁၉၃၄-၁၉၃၅ ခုနှစ် ရှည်လျားသော ချီတက်ပွဲ (Long March) အတွင်း ကွေ့ကျိုးတွင် ခိုလှုံခဲ့သည်။[၂] တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ (People's Republic of China) တည်ထောင်ပြီးနောက်၊ မော်စီတုန်း (Mao Zedong) သည် နိုင်ငံခြားရန်ကာကွယ်ရန် ကွေ့ကျိုးကဲ့သို့သော ကုန်းတွင်းပိုင်းပြည်နယ်များသို့ လေးလံသော စက်မှုလုပ်ငန်းများ (heavy industry) ပြောင်းရွှေ့ရန် အားပေးခဲ့သည်။[ကိုးကားချက်လိုသည်]

အနောက်တောင်ပိုင်း ကုန်းတွင်းဒေသ၏ အတွင်းပိုင်းတွင် တည်ရှိသော ကွေ့ကျိုးသည် အနောက်တောင်ပိုင်းဒေသအတွက် သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး ဗဟိုချက် (transportation hub) တစ်ခုဖြစ်ပြီး ယန်ဇီမြစ် စီးပွားရေးဇုန် (Yangtze River Economic Belt) ၏ အရေးပါသော အစိတ်အပိုင်းလည်း ဖြစ်သည်။[၃] ၎င်းသည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ ပထမဆုံး အမျိုးသားအဆင့် ဒေတာကြီး (big data) အတွက် ပြည့်စုံသော စမ်းသပ်ဇုန်၊[၄] တောင်တန်းခရီးသွားလှုပ်ရှားမှု (mountain tourism) ဦးတည်ရာနှင့် အဓိက တောင်တန်းခရီးသွားပြည်နယ်၊[၅] အမျိုးသားအဆင့် ဂေဟဗေဒယဉ်ကျေးမှု စမ်းသပ်ဇုန် (national ecological civilization pilot zone)၊[၆] နှင့် ကုန်းတွင်းပိုင်း ပွင့်လန်းစီးပွားရေးစမ်းသပ်ဇုန် (inland open economic pilot zone) တစ်ခုဖြစ်သည်။[၇]

ကိုယ်စားပြုသော သမိုင်းဝင်ယဉ်ကျေးမှုမှာ "ချဲင်ကွေ့ယဉ်ကျေးမှု" (Qian Gui culture) ဖြစ်သည်။[၈] ထို့အပြင်၊ ကွေ့ကျိုးသည် ရှေးခေတ်တရုတ်လူသားများနှင့် ရှေးခေတ်တရုတ်ယဉ်ကျေးမှု၏ မွေးဖွားရာဒေသများထဲမှ တစ်ခုဖြစ်ပြီး လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၅၀၀,၀၀၀ ခန့်ကတည်းက ဤမြေပေါ်တွင် ရှေးလူသားများ နေထိုင်ခဲ့ကြသည်။[၉]

ကွေ့ကျိုးသည် သဘာဝ၊ ယဉ်ကျေးမှုနှင့် ပတ်ဝန်းကျင် အရင်းအမြစ်များဖြင့် ကြွယ်ဝသည်။ ၎င်း၏ သဘာဝစက်မှုလုပ်ငန်းတွင် သစ်တောနှင့် သစ်လုပ်ငန်း (forestry) ပါဝင်ပြီး၊ စွမ်းအင်လုပ်ငန်း (energy industry) နှင့် သတ္တုတူးဖော်ရေး (mining) လုပ်ငန်းများသည် ၎င်း၏ စီးပွားရေး၏ အရေးပါသော အစိတ်အပိုင်းများဖြစ်သည်။ သို့သော်လည်း၊ ကွေ့ကျိုးသည် ဖွံ့ဖြိုးမှုနည်းပါးသော ပြည်နယ်တစ်ခုအဖြစ် သတ်မှတ်ခံရပြီး ၂၀၂၀ ခုနှစ်အထိ တရုတ်နိုင်ငံတွင် တစ်ဦးချင်း ဂျီဒီပီ (GDP per capita) အနိမ့်ဆုံး စတုတ္ထနေရာတွင် ရှိသည်။ သို့သော် ၎င်းသည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ အမြန်ဆုံး တိုးတက်နေသော စီးပွားရေးများထဲမှ တစ်ခုလည်းဖြစ်သည်။[၁၀] တရုတ်အစိုးရသည် ကွေ့ကျိုးကို ဒေတာဗဟိုချက် (data hub) အဖြစ် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်စေရန် ရှာဖွေလျက်ရှိသည်။[၁၁][၁၂]

ကွေ့ကျိုးသည် တောင်တန်းများဖြင့် ပြည့်နှက်နေသော ပြည်နယ်ဖြစ်ပြီး အနောက်နှင့် အလယ်ပိုင်းတွင် မြင့်မားသော အမြင့်ပိုင်းများ ရှိသည်။ ၎င်းသည် ယွန်ကွေ့မြေပြန့်မြင့် (Yungui Plateau) ၏ အရှေ့ဘက်စွန်းတွင် တည်ရှိသည်။ လူဦးရေ ဖွဲ့စည်းမှုအရ၊ ၎င်းသည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ အကွဲပြားဆုံး ပြည်နယ်များထဲမှ တစ်ခုဖြစ်သည်။ လူနည်းစုအုပ်စုများသည် လူဦးရေ၏ ၃၇% ကျော်ရှိပြီး မြောင် (Miao)၊ ပုယီး (Bouyei)၊ တုန့် (Dong)၊ ထူကျား (Tujia) နှင့် ယီ (Yi) လူမျိုးများ ပါဝင်ကာ ၎င်းတို့အားလုံးသည် တရုတ်ဘာသာစကားနှင့် ကွဲပြားသော ဘာသာစကားများ ပြောဆိုကြသည်။ ကွေ့ကျိုးတွင် အဓိကပြောဆိုသော ဘာသာစကားမှာ အနောက်တောင်ပိုင်း မန်ဒရင် (Southwestern Mandarin) ဖြစ်ပြီး ၎င်းသည် မန်ဒရင်တရုတ် (Mandarin Chinese) ၏ မျိုးကွဲတစ်မျိုးဖြစ်သည်။

အမည်

[ပြင်ဆင်ရန်]

ဤဒေသသည် ထန်မင်းဆက် (Tang dynasty) လက်ထက်တွင် တရုတ်အင်ပါယာ၏ အုပ်ချုပ်ရေးဒေသတစ်ခုအဖြစ် စတင်ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီး ထိုအချိန်က ကျွိကျိုး (Juzhou) ဟု အမည်ပေးခဲ့သည်။ ၎င်းကို ထိုစဉ်က အလယ်ခေတ်တရုတ်ဘာသာစကား (Middle Chinese) တွင် Kjú-jyuw ဟု အသံထွက်ခဲ့သည်။[၁၃] မွန်ဂိုလူမျိုးဦးဆောင်သော ယွမ်မင်းဆက် (Yuan dynasty) လက်ထက်တွင် "ကျွိ" (ju) ဟူသော စာလုံး (ဆောက်တိုင်၊ carpenter's square) ကို ပိုမိုသန့်စင်သော "ကွေ့" (gui) ဟူသော စာလုံး (အဖိုးတန် သို့မဟုတ် ဈေးကြီးသော၊ precious or expensive) အဖြစ် ပြောင်းလဲခဲ့သည်။[၁၃] ဤဒေသသည် ၁၄၁၃ ခုနှစ်တွင် မင်မင်းဆက်လက်ထက် ပြည်နယ်အဖြစ် တရားဝင်ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ပြည်နယ်၏ မြို့တော်ကို မူလက "ကွေ့ကျိုး" (Guizhou) ဟု ခေါ်ခဲ့သော်လည်း လက်ရှိတွင် ကွေ့ယန် (Guiyang) ဟု လူသိများသည်။[၁၃]

---

သမိုင်း

[ပြင်ဆင်ရန်]
ကွေ့ကျိုး၏ ၁၆၅၅ ခုနှစ်က ပုံပြမြေပုံ

လူသားများ၏ အလယ်ခေတ်ရှေးဟောင်းကျောက်ခေတ် (Middle Palaeolithic) အတွင်း အခြေချနေထိုင်မှု အထောက်အထားများကို ကွမ်းယင်းဂူ (Guanyindong Cave) တွင် ရှေးဟောင်းသုတေသန တူးဖော်မှုများအတွင်း တွေ့ရှိခဲ့သော ကျောက်တုံးလက်နက်များ၊ အထူးသဖြင့် လီဗယ်လွိုက် နည်းပညာ (Levallois technique) ဖြင့် ပြုလုပ်ထားသော အပိုင်းအစများမှ ညွှန်ပြနေသည်။ ဤရှေးဟောင်းပစ္စည်းများကို အလင်းရောင်ဖြင့် လှုံ့ဆော်ထားသော တောက်ပမှု (optically stimulated luminescence) နည်းလမ်းများဖြင့် လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၁၇၀,၀၀၀ မှ ၈၀,၀၀၀ ခန့်က ဖြစ်သည်ဟု သက်မှတ်ခဲ့သည်။[၁၄]

ဘီစီ ၁၀၄၆ ခန့်မှ ချင် (Qin) နိုင်ငံ ပေါ်ပေါက်လာသည်အထိ၊ ကွေ့ကျိုး၏ အနောက်မြောက်ပိုင်းသည် ရှု (Shu) နိုင်ငံ၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းဖြစ်ခဲ့သည်။[၂] စစ်ပွဲကာလ (Warring States period) အတွင်း၊ ချူ (Chu) နိုင်ငံမှ ဤဒေသကို သိမ်းပိုက်ခဲ့ပြီး နောက်ပိုင်းတွင် တျင်း (Dian) ပြည်သို့ ထိန်းချုပ်မှု လွှဲပြောင်းခဲ့သည်။ တရုတ် ဟန်မင်းဆက် (ဘီစီ ၂၀၆ မှ အေဒီ ၂၂၀) လက်ထက်တွင်၊ တျင်းပြည်သည် ဟန်မင်းဆက်၏ လက်အောက်ခံဖြစ်ခဲ့ပြီး၊ ကွေ့ကျိုးသည် ယဲလန် (Yelang) လူမျိုးစုများ၏ နေရာဖြစ်ခဲ့သည်။ ဤလူမျိုးစုများသည် ဟန်မင်းဆက်မှ အနောက်တောင်ပိုင်းကို စုစည်းထိန်းချုပ်ခြင်းမပြုမီ မိမိတို့ဘာသာ အုပ်ချုပ်ခဲ့ကြသည်။ ထို့နောက် ဟန်မင်းဆက်သည် လင်နန် (Lingnan) ပြည်နယ်ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။[၂] သုံးနိုင်ငံခေတ် (Three Kingdoms period) အတွင်း၊ ကွေ့ကျိုး၏ အချို့ဒေသများကို စီချွမ်းအခြေစိုက် ရှုဟန် (Shu Han) နိုင်ငံက အုပ်ချုပ်ခဲ့ပြီး၊ ထို့နောက် ချောင်းဝေ့ (Cao Wei) (၂၂၀-၂၆၆) နှင့် ကျင်မင်းဆက် (Jin dynasty) (၂၆၆-၄၂၀) တို့က ဆက်လက်အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။[၂]

၈ ရာစုနှင့် ၉ ရာစုအတွင်း ထန်မင်းဆက်လက်ထက်၊ တရုတ်စစ်သားများသည် ကွေ့ကျိုး (ထိုစဉ်က Kweichow) သို့ ပြောင်းရွှေ့လာပြီး ဒေသခံအမျိုးသမီးများနှင့် လက်ထပ်ခဲ့ကြသည်။ ၎င်းတို့၏ သားစဉ်မြေးဆက်များကို "လောင်ဟန့်ရဲင်" (Lǎohànrén) ဟု ခေါ်ဆိုခဲ့ပြီး ၎င်းတို့သည် နောက်ပိုင်းတွင် ကွေ့ကျိုးသို့ ပြောင်းရွှေ့လာသော တရုတ်လူမျိုးသစ်များနှင့် ကွဲပြားသည်။ ၎င်းတို့သည် ယနေ့တိုင် ရှေးဟောင်းဒေသိယစကား (archaic dialect) ကို ပြောဆိုနေကြသည်။[၁၅] ကွေ့ကျိုးသို့ ပြောင်းရွှေ့လာသူများစွာသည် ဤစစ်သားများမှ ဆင်းသက်လာသူများဖြစ်ပြီး တရုတ်မဟုတ်သော ဒေသခံအမျိုးသမီးများနှင့် လက်ထပ်ခဲ့ကြသည်။[၁၆]

ကူဗလိုင်ခန် (Kublai Khan) နှင့် မုန့်ကီခန် (Möngke Khan) တို့သည် တရုတ်အနောက်တောင်ပိုင်းကို သိမ်းပိုက်ခဲ့ပြီး၊ စုန့်မင်းဆက် (Song dynasty) ကို မွန်ဂို၏ တရုတ်ကျူးကျော်မှု (Mongol invasion of China) အတွင်း အနိုင်ယူခဲ့သည်။ ထို့နောက် တည်ထောင်ခဲ့သော ယွမ်မင်းဆက် (၁၂၇၉-၁၃၆၈) လက်ထက်တွင်၊ ဗဟိုအာရှ ဘူခါရာ (Bukhara) မှ တရုတ်မွတ်စလင် (Chinese Muslim) အုပ်ချုပ်ရေးမှူးများနှင့် အခြေချနေထိုင်သူများ ရောက်ရှိလာခဲ့သည်။[၂]

၁၆၀၀ ခုနှစ်တွင် ကျွန်းယိ (Zunyi) ၏ ဟိုင်လုံထွန်း (Hailongtun) ခံတပ်တွင် ၁၀ နှစ်ကြာ ပေါကျိုးပုန်ကန်မှု (Bozhou Rebellion) ၏ နောက်ဆုံးတိုက်ပွဲ ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။

နောက်ပိုင်းတွင် ဟန်တရုတ်လူမျိုးများ ဦးဆောင်သော မင်မင်းဆက်လက်ထက်၊ ကွေ့ကျိုးကို ၁၄၁၃ ခုနှစ်တွင် ပြည်နယ်အဖြစ် တရားဝင်သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ မင်မင်းဆက်သည် မြောင် (Miao) ပုန်ကန်မှုများ (Miao Rebellions) အတွင်း ယောင် (Yao) နှင့် မြောင် (Miao) လူနည်းစုများကို ငြိမ်းချမ်းစေရန် ကွေ့ကျိုးတွင် စစ်စခန်းများ (garrisons) အများအပြား တည်ထောင်ခဲ့သည်။[၂] စီချွမ်း၊ ဟူနန် နှင့် ၎င်းတို့၏ ပတ်ဝန်းကျင်ပြည်နယ်များမှ လယ်သမားများ၏ ကျွမ်းကျင်မှုဖြင့် တရုတ်ပုံစံ စိုက်ပျိုးရေး (agriculture) သည် ကွေ့ကျိုးတွင် ထွန်းကားလာခဲ့သည်။ ဝူဆန်ကွေ့ (Wu Sangui) သည် မန်ချူးအင်ပါယာ၏ တရုပ်သိမ်းပိုက်မှု (Manchu conquest of China) အတွင်း ကွေ့ကျိုးနှင့် ယူနန် တို့တွင် မင်မင်းဆက်ကို ဖယ်ရှားရန် တာဝန်ယူခဲ့သည်။ ချင်းမင်းဆက်၏ မွတ်စော်ဘွဲ့ရသူ အို့တိုင် (Ortai) ၏ အုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင်၊ အနောက်တောင်ပိုင်း၏ သွယ်ဝိုက်အုပ်ချုပ်မှုစနစ် တူစီ (tusi) ကို ဖျက်သိမ်းခဲ့ပြီး၊ အာဏာသိမ်းခံရသော ခေါင်းဆောင်များထံမှ ပုန်ကန်မှုများ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့ကာ အစိုးရအား ပိုမိုဗဟိုချုပ်ကိုင်မှု (centralization) ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။ ဒုတိယဘိန်းစစ်ပွဲ (Second Opium War) အပြီးတွင်၊ ရာဇဝတ်မှု သုံးထောင့်အဖွဲ့ (Triad) များသည် ကွမ်ရှီး (Guangxi) နှင့် ကွေ့ကျိုးတို့တွင် ဗြိတိသျှဘိန်း (opium) ရောင်းချရန် တည်ထောင်ခဲ့သည်။ တစ်ချိန်တည်းတွင်၊ တိုင်ပင် ပုန်ကန်မှု (Taiping Rebellion) သူပုန်များသည် ကွေ့ကျိုးကို ထိန်းချုပ်ခဲ့သော်လည်း နောက်ဆုံးတွင် ချင်းမင်းဆက်မှ ဖိနှိပ်ခဲ့သည်။[၂] တစ်ချိန်တည်းမှာပင်၊ ဟန်တရုတ်စစ်သားများသည် ကွေ့ကျိုး၏ တိုင်ကျန် (Taijiang) ဒေသသို့ ပြောင်းရွှေ့လာပြီး မြောင်အမျိုးသမီးများနှင့် လက်ထပ်ခဲ့ကာ ၎င်းတို့၏ သားသမီးများကို မြောင်လူမျိုးများအဖြစ် ပြုစုပျိုးထောင်ခဲ့သည်။[၁၇][၁၈]

ချင်းမင်းဆက်လက်ထက် မြောင်ပုန်ကန်မှုများ ထပ်မံဖြစ်ပွားခဲ့ပြီး၊ ၁၇၃၅ (Miao Rebellion 1735–36)၊ ၁၇၉၅-၁၈၀၆ (Miao Rebellion 1795–1806)[၁၉] နှင့် ၁၈၅၄-၁၈၇၃ (Miao Rebellion 1854–73) တို့ဖြစ်သည်။[၂၀] ၁၉၁၁ တွင် ချင်းမင်းဆက် ပြုတ်ကျပြီး (Xinhai Revolution) နှင့် တရုတ်ပြည်တွင်းစစ်အပြီးတွင်၊ ကွန်မြူနစ်များသည် ၁၉၃၄-၁၉၃၅ တွင် ရှည်လျားသော ချီတက်ပွဲ (Long March) အတွင်း ကွေ့ကျိုးတွင် ခိုလှုံခဲ့သည်။[၂] ပြည်နယ်ကို စစ်ခေါင်းဆောင်ခေတ် (Warlord era) ၏ ဝမ်ကျာလီး (Wang Jialie) မှ တရားဝင်အုပ်ချုပ်ခဲ့သော်လည်း၊ ကျွန်းယိ ညီလာခံ (Zunyi Conference) တွင် မော်စီတုန်ကို ကွန်မြူနစ်ပါတီ၏ ခေါင်းဆောင်အဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ ဒုတိယ တရုတ်-ဂျပန် စစ်ပွဲ (Second Sino-Japanese War) အတွင်း၊ တရုတ်အမျိုးသားအစိုးရ (Nationalist Government) သည် အနောက်တောင်ပိုင်း ချုံချင့် (Chongqing) အခြေစိုက်စခန်းသို့ တွန်းပို့ခံရပြီး၊ ကွေ့ကျိုးသည် ဘားမားလမ်း (Burma Road) နှင့် ဆက်သွယ်ခဲ့သဖြင့် သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး အခြေခံအဆောက်အအုံများ တိုးတက်လာခဲ့သည်။[၂၁] စစ်ပွဲအပြီးတွင်၊ ၁၉၄၉ တော်လှန်ရေး (Chinese Revolution 1949) သည် မော်စီတုန်ကို အာဏာရရှိစေခဲ့ပြီး၊ ၎င်းသည် ဆိုဗီယက် (Soviet Union) နှင့် အမေရိကန် တိုက်ခိုက်မှုများမှ ကာကွယ်ရန် ကွေ့ကျိုးကဲ့သို့သော ကုန်းတွင်းပြည်နယ်များသို့ လေးလံသော စက်မှုလုပ်ငန်းများ ပြောင်းရွှေ့ရန် အားပေးခဲ့သည်။ ၁၉၅၇-၁၉၅၈ တုပ်ကွေးကပ်ရောဂါ (1957–1958 influenza pandemic) သည် ကွေ့ကျိုးမှ စတင်ခဲ့ပြီး ကမ္ဘာတဝှမ်း လူသန်းတစ်သန်းသေဆုံးခဲ့သည်။ ၁၉၇၈ တွင် တရုတ်စီးပွားရေး ပြုပြင်ပြောင်းလဲမှု (Chinese economic reform) စတင်ခဲ့ပြီးနောက်၊ ပထဝီဝင်အကြောင်းအချက်များကြောင့် ကွေ့ကျိုးသည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ အဆင်းရဲဆုံး ပြည်နယ်ဖြစ်လာခဲ့ပြီး ၁၉၇၈ မှ ၁၉၉၃ အထိ ဂျီဒီပီတိုးတက်မှု ပျှမ်းမျှ ၉ ရာခိုင်နှုန်းရှိခဲ့သည်။[၂၁]

ခရိုင်စီမံခန့်ခွဲမှု (District Planning)

[ပြင်ဆင်ရန်]

ဒေသဆိုင်ရာ သမိုင်း (Regional History)

[ပြင်ဆင်ရန်]

တရုတ်သမ္မတနိုင်ငံ နှစ် ၂၆ (၁၉၃၇) တွင်၊ ကွေ့ကျိုးသည် အုပ်ချုပ်ရေးကြီးကြပ်မှု ဧရိယာ (administrative supervision areas) ၆ ခုကို တည်ထောင်ခဲ့ပြီး တစ်ခုစီသည် ခရိုင်များစွာကို တာဝန်ယူခဲ့သည်။ နှစ် ၃၀ (၁၉၄၁) တွင် ကွေ့ယန်မြို့ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ နှစ် ၃၇ (၁၉၄၈) တွင်၊ ကွေ့ကျိုးတွင် တိုက်ရိုက်အုပ်ချုပ်မှု ဧရိယာ (directly administered area) ၁ ခု၊ အုပ်ချုပ်ရေးကြီးကြပ်မှု ဧရိယာ ၆ ခုနှင့် ခရိုင် (မြို့) ၇၈ ခု ရှိခဲ့သည်။

၁၉၄၉ နိုဝင်ဘာ ၁၅ တွင်၊ တရုတ်ပြည်သူ့လွတ်မြောက်ရေးတပ်မတော် (People's Liberation Army) ၏ ဒုတိယမြေပြင်တပ်ဖွဲ့မှ ကွေ့ယန်ကို လွတ်မြောက်စေခဲ့ပြီး၊ ဒီဇင်ဘာ ၂၆ တွင် ကွေ့ကျိုးပြည်နယ် ပြည်သူ့အစိုးရ (People's Government of Guizhou) ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။[၂၂] လွတ်မြောက်ပြီးစ အစောပိုင်းကာလတွင်၊ ပြည်နယ်တွင် တိုက်ရိုက်အုပ်ချုပ်သော မြို့ ၁ ခု၊ အထူးဧရိယာ (special areas) ၈ ခုနှင့် အထူးဧရိယာမြို့ ၁ ခု ရှိပြီး စုစုပေါင်း ခရိုင် ၇၉ ခု ရှိခဲ့သည်။

၁၉၅၆ ဧပြီတွင်၊ ကွေ့ယန်၊ ကျန့်ယွမ် (Zhenyuan)နှင့် တူးယွန် (Duyun) အထူးဧရိယာများကို ဖျက်သိမ်းခဲ့ပြီး၊ ချဲင်တုံးနန် မြောင်နှင့် တုန့် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသ (Qiandongnan Miao and Dong Autonomous Prefecture) နှင့် ချဲင်နန် ပုယီးနှင့် မြောင် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသ (Qiannan Buyei and Miao Autonomous Prefecture) တို့ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ၎င်းတို့၏ အုပ်ချုပ်ရေးဗဟိုများမှာ ခိုင်လီ (Kaili) တွင် ရှိသည်။ (ချဲင်တုံးနန် မြောင်နှင့် တုန့် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသ (黔东南苗族侗族自治州) ကို ၁၉၅၆ ဇူလိုင် ၂၃ တွင် ကျန့်ယွမ် (镇远) တွင် စတင်တည်ထောင်ခဲ့ပြီး ၁၉၅၈ တွင် ခိုင်လီ (凯里) သို့ ပြောင်းရွှေ့ခဲ့သည်။) ၁၉၅၆ တွင်၊ စီချွမ်းပြည်နယ်၊ ချီကျန်း (Qijiang) (綦江) ခရိုင်မှ ကျေးရွာ ၂ ရွာကို ကွေ့ကျိုးပြည်နယ်၊ ရှီဆွေ (Xishui) ခရိုင်သို့ လွှဲပြောင်းခဲ့သည်။

၁၉၆၀ တွင်၊ အန်းဆွန့် (Anshun) အထူးဧရိယာ၏ လန်တိုက် (Langdai) ခရိုင်ကို ဖျက်သိမ်းခဲ့ပြီး လျိုဇေး (Liuzhi) မြို့ကို တည်ထောင်ခဲ့သော်လည်း နောက်ပိုင်းတွင် လျိုဇေး ခရိုင်အဖြစ် ပြန်လည်ပြောင်းလဲခဲ့သည်။

၁၉၆၅ တွင်၊ တူးယွန် (都匀) ၏ မြို့အဆင့်ကို ပြန်လည်ရရှိခဲ့ပြီး ချဲင်နန် ပုယီးနှင့် မြောင် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသ (黔南布依族苗族自治州) ၏ မြို့တော်အဖြစ် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။

၁၉၆၆ တွင်၊ အန်းဆွန့်အထူးဧရိယာ၏ လျိုဇေး ခရိုင်ကို အခြေခံ၍၊ ပိကျယ် (Bijie) အထူးဧရိယာ၏ ဆွေချိန် (Shuicheng) ခရိုင်နှင့် ရှင်းယိ (Xingyi) အထူးဧရိယာ၏ ဖန် (Pan) ခရိုင်တို့ဖြင့် လျိုဇေး၊ ဆွေချိန်နှင့် ဖန် စက်မှုနှင့် သတ္တုတူးဖော်ရေး ဧရိယာများ (industrial and mining areas) ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။

၁၉၇၀ တွင်၊ ထုံရဲင် (Tongren) အထူးဧရိယာ၏ လက်အောက်တွင် ဝမ့်ဆန်း (Wanshan) အထူးခရိုင်ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ လျိုဇေး၊ ဖန်နှင့် ဆွေချိန် စက်မှုနှင့် သတ္တုတူးဖော်ရေး ဧရိယာများနှင့် ၎င်းတို့၏ မူလခရိုင်များကို လျိုဇေး အထူးခရိုင်၊ ဖန် အထူးခရိုင်နှင့် ဆွေချိန် အထူးခရိုင်အဖြစ် ပေါင်းစည်းခဲ့သည်။

၁၉၇၈ ဒီဇင်ဘာတွင်၊ လျိုဖန်ဆွေ (Liupanshui) အထူးဧရိယာကို ဖျက်သိမ်းခဲ့ပြီး ပြည်နယ်အဆင့် လျိုဖန်ဆွေ မြို့ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ၎င်းသည် အထူးခရိုင် ၃ ခုကို အုပ်ချုပ်ပြီး မြို့တော်အစိုးရသည် ဆွေချိန် အထူးခရိုင်တွင် တည်ရှိကာ ကွေ့ကျိုးပြည်နယ်၏ ဒုတိယ ပြည်နယ်အဆင့် မြို့ဖြစ်လာခဲ့သည်။

၁၉၈၁ စက်တင်ဘာတွင်၊ ရှင်းယိ အထူးဧရိယာကို ဖျက်သိမ်းခဲ့ပြီး ချဲင်ရှီးနန် ပုယီးနှင့် မြောင် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသ (Qianxinan Buyei and Miao Autonomous Prefecture) ကို တည်ထောင်ခဲ့ပြီး ၎င်း၏ အုပ်ချုပ်ရေးဗဟိုမှာ ရှင်းယိ တွင် ရှိသည်။

၁၉၈၃ တွင်၊ ချဲင်တုံးနန် မြောင်နှင့် တုန့် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသ၏ ခိုင်လီခရိုင်ကို ဖျက်သိမ်းခဲ့ပြီး ခရိုင်အဆင့် ခိုင်လီ မြို့ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ၎င်းသည် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသ၏ မြို့တော်အဖြစ် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။

၁၉၈၇ တွင်၊ လျိုဖန်ဆွေမြို့၏ ဆွေချိန် အထူးခရိုင်ကို ဖျက်သိမ်းခဲ့ပြီး ဆွေချိန်ခရိုင်နှင့် ကျုံးဆန်း (Zhongshan) ခရိုင်ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ လျိုဖန်ဆွေ မြို့တော်အစိုးရသည် ကျုံးဆန်းခရိုင်သို့ ပြောင်းရွှေ့ခဲ့သည်။ ဩဂုတ် ၂၁ တွင် ထုံရဲင်ခရိုင်ကို ဖျက်သိမ်းခဲ့ပြီး ထုံရဲင်မြို့ (Tongren City) ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ နိုဝင်ဘာ ၆ တွင် နိုင်ငံတော်ကောင်စီ၏ ခွင့်ပြုချက်ဖြင့် ရှင်းယိခရိုင်ကို ဖျက်သိမ်းခဲ့ပြီး ရှင်းယိ မြို့ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။

၁၉၉၀ တွင်၊ ကျွန်းယိ (Zunyi) အထူးဧရိယာ၏ ချစ်ဆွေ (Chishui) ခရိုင်ကို ဖျက်သိမ်းခဲ့ပြီး ခရိုင်အဆင့် ချစ်ဆွေ မြို့ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ အန်းဆွန့်မြို့နှင့် အန်းဆွန့်ခရိုင်ကို ပေါင်းစည်းခဲ့ပြီး အန်းဆွန့်အထူးဧရိယာ၏ အုပ်ချုပ်ရေးဗဟိုအဖြစ် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။

၁၉၉၂ တွင်၊ လျိုဖန်ဆွေ မြို့၏ ဖန် အထူးခရိုင်ကို ဖျက်သိမ်းခဲ့ပြီး ဖန်ခရိုင်ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ အန်းဆွန့်အထူးဧရိယာ၏ ချင်းကျိန့် (Qingzhen) ခရိုင်ကို ဖျက်သိမ်းခဲ့ပြီး ခရိုင်အဆင့် ချင်းကျိန့် မြို့ကို တည်ထောင်ခဲ့သော်လည်း အန်းဆွန့်အထူးဧရိယာ၏ လက်အောက်တွင် ဆက်လက်ရှိနေခဲ့သည်။

၁၉၉၄ တွင်၊ ကျွန်းယိ အထူးဧရိယာ၏ ရဲင်ဟွိုင် (Renhuai) ခရိုင်ကို ဖျက်သိမ်းခဲ့ပြီး ခရိုင်အဆင့် ရဲင်ဟွိုင် မြို့ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ပိကျယ် အထူးဧရိယာ၏ ပိကျယ်ခရိုင်ကို ဖျက်သိမ်းခဲ့ပြီး ခရိုင်အဆင့် ပိကျယ် မြို့ကို တည်ထောင်ခဲ့ပြီး ပိကျယ် အထူးဧရိယာ၏ အုပ်ချုပ်ရေးဗဟိုအဖြစ် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။

၁၉၉၆ တွင်၊ အန်းဆွန့်အထူးဧရိယာ၌ မူလပိုင်ဆိုင်ခဲ့သော ချင်းကျိန့် မြို့၊ ရှို့ဝိန် (Xiuwen) ခရိုင်၊ ခိုင်းယန် (Kaiyang) ခရိုင်နှင့် ရှီးဖုံး (Xifeng) ခရိုင်တို့ကို ကွေ့ယန်မြို့သို့ လွှဲပြောင်းခဲ့သည်။ အန်းဆွန့်အထူးဧရိယာကို ဖျက်သိမ်းခဲ့ပြီး အန်းဆွန့်မြို့ကို ပြည်နယ်အဆင့် အန်းဆွန့်မြို့အဖြစ် ပြောင်းလဲခဲ့သည်။ ပိကျယ် အထူးဧရိယာကို ဖျက်သိမ်းခဲ့ပြီး ပိကျယ် မြို့ကို ပြည်နယ်အဆင့် ပိကျယ် မြို့အဖြစ် ပြောင်းလဲခဲ့သည်။

၁၉၉၇ ဇွန်လတွင်၊ ကျွန်းယိ အထူးဧရိယာကို ဖျက်သိမ်းခဲ့ပြီး ပြည်နယ်အဆင့် ကျွန်းယိ မြို့အဖြစ် ပြောင်းလဲခဲ့သည်။

၂၀၀၀ တွင်၊ ထုံရဲင် အထူးဧရိယာကို ဖျက်သိမ်းခဲ့ပြီး ချန်တုံပါ မြောင်နှင့် တုန့် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသ၏ ထုံရဲင်ခရိုင်ကို ပြည်နယ်အဆင့် ထုံရဲင် မြို့အဖြစ် ပြောင်းလဲခဲ့သည်။

၂၀၁၁ အောက်တိုဘာ ၂၁ တွင်၊ နိုင်ငံတော်ကောင်စီ၏ ခွင့်ပြုချက်ဖြင့် ကွေ့ယန်ခရိုင်ကို ဖျက်သိမ်းခဲ့ပြီး ယွန်ယဲင် (Yunyan) ခရိုင်၊ နန်မင် (Nanming) ခရိုင်၊ ဟွာရှီး (Huaxi) ခရိုင်၊ ဝူးတန်း (Wudang) ခရိုင်၊ ပိုင်ယွန် (Baiyun) ခရိုင်နှင့် ကွမ်ဆန်းဟူ (Guanshanhu) ခရိုင်တို့ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။

၂၀၁၂ နိုဝင်ဘာ ၂၁ တွင်၊ နိုင်ငံတော်ကောင်စီ၏ ခွင့်ပြုချက်ဖြင့် ကွေ့ယန်မြို့၏ ရှောင်ဟယ် (Xiaohe) ခရိုင်ကို ဖျက်သိမ်းခဲ့ပြီး ၎င်း၏ အုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေကို နန်မင်ခရိုင်နှင့် ဟွာရှီးခရိုင်သို့ ပြောင်းလဲခဲ့သည်။

၂၀၁၄ ဇူလိုင် ၁ တွင်၊ နိုင်ငံတော်ကောင်စီ၏ ခွင့်ပြုချက်ဖြင့် ကွေ့ယန်မြို့၏ ကွေ့ရှီး (Guixi) စီးပွားရေးနှင့် နည်းပညာဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု ဧရိယာကို ဖျက်သိမ်းခဲ့ပြီး ၎င်း၏ အုပ်ချုပ်ရေးနယ်မြေကို ပိုင်ယွန် ခရိုင်သို့ ပြောင်းလဲခဲ့သည်။

၂၀၁၆ ဧပြီ ၁၉ တွင်၊ နိုင်ငံတော်ကောင်စီ၏ ခွင့်ပြုချက်ဖြင့် အန်းဆွန့်မြို့၏ အန်းဆွန့်ခရိုင်ကို ဖျက်သိမ်းခဲ့ပြီး ရှီးရှို့ (Xishui) ခရိုင်ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။

အုပ်ချုပ်ရေးအဆင့်များ (Administrative Levels)

[ပြင်ဆင်ရန်]

ကွေ့ကျိုးပြည်နယ်တွင် အုပ်ချုပ်ရေးအဆင့် ၃ ဆင့်ပါဝင်သည်။ ပထမအဆင့်မှာ ပြည်နယ်အဆင့် မြို့များ (prefecture-level cities) နှင့် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသများ (autonomous prefectures) ဖြစ်ပြီး၊ ဒုတိယအဆင့်မှာ ခရိုင်အဆင့် မြို့များ (county-level cities)၊ ခရိုင်များ (counties)နှင့် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရခရိုင်များ (autonomous counties) ဖြစ်သည်။ တတိယအဆင့်မှာ မြို့နယ်များ (townships)၊ မြို့များ (towns)နှင့် ရွာများ (villages) ဖြစ်သည်။

လက်ရှိတွင် ကွေ့ကျိုးပြည်နယ်တွင် ပြည်နယ်အဆင့် မြို့ ၆ ခု၊ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသ ၃ ခု၊ ခရိုင်အဆင့် မြို့ ၁၁ ခု၊ ခရိုင် ၅၂ ခု၊ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရခရိုင် ၁၁ ခု၊ အထူးခရိုင် ၁ ခု၊ မြို့နယ် ၅၀၁ ခု၊ မြို့ ၃၆၂ ခု၊ တိုင်းရင်းသားမြို့နယ် ၁၁၁ ခုနှင့် ရပ်ကွက် ၁၉၄ ခု ရှိသည်။[၂၃]

ပထဝီဝင်

[ပြင်ဆင်ရန်]

ကွေ့ကျိုးသည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ အနောက်တောင်ပိုင်း ကုန်းတွင်းပိုင်းတွင် တည်ရှိပြီး ယွန်ကွေ့ မြေပြန့်မြင့် (Yungui Plateau) ၏ အရှေ့ဘက်စွန်းတွင် ရှိသည်။ ၎င်း၏ မြောက်လတ္တီတွဒ် (latitude) မှာ ၂၄°၃၇′ မှ ၂၉°၁၃′ အထိ၊ အရှေ့လောင်ဂျီတွဒ် (longitude) မှာ ၁၀၃°၃၆′ မှ ၁၀၉°၃၅′ အထိ ဖြစ်သည်။ ပြည်နယ်၏ အကျယ်အဝန်းမှာ စတုရန်းကီလိုမီတာ ၁၇၆,၁၆၇ ရှိပြီး၊ တရုတ်နိုင်ငံ၏ စုစုပေါင်းဧရိယာ၏ ၁.၈% နှင့် ညီမျှသည်။ ကွေ့ကျိုး၏ မြောက်ဘက်တွင် စီချွမ်း နှင့် ချုံချင့် (Chongqing)၊ အရှေ့ဘက်တွင် ဟူနန်၊ တောင်ဘက်တွင် ကွမ်ရှီး (Guangxi)၊ အနောက်ဘက်တွင် ယူနန် တို့နှင့် နယ်နိမိတ်ချင်း ထိစပ်နေသည်။

ကွေ့ကျိုးသည် တောင်တန်းများဖြင့် ပြည့်နှက်နေပြီး၊ ၎င်း၏ ဧရိယာ၏ ၉၂.၅% သည် တောင်ကုန်းများ (hills) နှင့် တောင်တန်းများ (mountains) ဖြစ်သည်။ ပြည်နယ်၏ ပျှမ်းမျှအမြင့် (average elevation) မှာ မီတာ ၁,၀၀၀ ခန့်ရှိပြီး၊ အနောက်နှင့် အလယ်ပိုင်းတွင် အမြင့်ပိုင်းများ၊ အရှေ့မြောက်နှင့် တောင်ဘက်တွင် နိမ့်ပိုင်းများ ဖြစ်သည်။ ပြည်နယ်၏ အမြင့်ဆုံးနေရာမှာ ဖန့်ကျင့်တောင် (Fanjing Mountain) ဖြစ်ပြီး ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အထက် မီတာ ၂,၅၇၂ ရှိသည်။ အနိမ့်ဆုံးနေရာမှာ ထုံရဲင်မြို့ရှိ ချန်ရှီမြစ် (Chishui River) ၏ အထွက်ပေါက်ဖြစ်ပြီး မီတာ ၁၄၇ သာရှိသည်။[၂၄]

ကွေ့ကျိုး၏ မြေမျက်နှာသွင်ပြင် (topography) သည် ကျယ်ပြန့်သော ကျောက်မီးသင့်မြေ (karst landscape) ဖြစ်ပြီး၊ ၎င်း၏ ဧရိယာ၏ ၆၁.၉% သည် ကျောက်မီးသင့်ဒေသများ (karst areas) ဖြစ်သည်။ ဤဒေသများတွင် ဂူများ (caves)၊ မြေအောက်ရေစီးကြောင်းများ (underground streams)နှင့် ကျောက်တောင်ထိပ်များ (karst peaks) ပါဝင်သည်။ ပြည်နယ်၏ မြေဆီလွှာ (soil) သည် အများအားဖြင့် အက်စစ်ဓာတ် (acidic) ဖြစ်ပြီး၊ ကျောက်မီးသင့်မြေများကြောင့် ရေစိမ့်ဝင်မှု (infiltration) မြင့်မားသည်။ ဤပထဝီဝင်သွင်ပြင်များသည် စိုက်ပျိုးရေး (agriculture) နှင့် ရေအရင်းအမြစ်စီမံခန့်ခွဲမှု (water resource management) အပေါ် သက်ရောက်မှုရှိသည်။[၂၅]

ရာသီဥတု

[ပြင်ဆင်ရန်]

ကွေ့ကျိုးသည် စိုစွတ်သော အပူပိုင်းဒေသအောက် ရာသီဥတု (humid subtropical climate) ရှိပြီး၊ မိုးရာသီ (monsoon) ၏ ဩဇာခံရသည်။ နှစ်စဉ် ပျှမ်းမျှအပူချိန် (average temperature) မှာ စင်တီဂရိတ် ၁၅ မှ ၁၉ ဒီဂရီအထိ ရှိပြီး၊ ဇန်နဝါရီလတွင် ပျှမ်းမျှအပူချိန် ၄ မှ ၆ ဒီဂရီ၊ ဇူလိုင်လတွင် ၂၃ မှ ၂၆ ဒီဂရီဖြစ်သည်။ နှစ်စဉ် မိုးရေချိန် (annual precipitation) မှာ မီလီမီတာ ၁,၁၀၀ မှ ၁,၄၀၀ အထိရှိပြီး၊ မေလမှ အောက်တိုဘာလအတွင်း မိုးရေ၏ ၇၀% ခန့် ရွာသွန်းသည်။ မိုးရာသီတွင် ရေလွှမ်းမိုးမှု (flooding) နှင့် မြေပြိုမှု (landslides) ဖြစ်နိုင်ချေများပြီး၊ ဆောင်းရာသီတွင် အေးမြသော်လည်း နှင်းကျမှု (snowfall) နည်းပါးသည်။[၂၆]

ပြည်နယ်၏ မြင့်မားသော အမြင့်ပိုင်းနှင့် တောင်တန်းများကြောင့် ဒေသအလိုက် ရာသီဥတု ကွဲပြားမှု (microclimates) ရှိသည်။ ဥပမာအားဖြင့်၊ အနောက်မြောက်ပိုင်းရှိ ဘီဂျီး (Bijie) သည် အေးမြပြီး မြူများကျသည်၊ တောင်ဘက်ရှိ ချန်ရှီနန် (Qianxinan) သည် ပိုမိုပူနွေးပြီး စိုစွတ်သည်။ ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှု (climate change) ကြောင့် မိုးရေပုံစံ (precipitation patterns) နှင့် အပူချိန် (temperature) တို့တွင် အပြောင်းအလဲများ ဖြစ်ပေါ်လျက်ရှိသည်။[၂၇]

ရေဗေဒ (Hydrology)

[ပြင်ဆင်ရန်]

ကွေ့ကျိုးသည် ရေအရင်းအမြစ်များ (water resources) ဖြင့် ကြွယ်ဝပြီး၊ ယန်ဇီမြစ် (Yangtze River) နှင့် ပုလဲမြစ် (Pearl River) ၏ ရေဝေခွဲဒေသ (watershed) တွင် တည်ရှိသည်။ ပြည်နယ်၏ မြောက်ပိုင်းနှင့် အနောက်မြောက်ပိုင်းရှိ မြစ်များသည် ယန်ဇီမြစ်၏ ရေဝေခွဲဧရိယာ (Yangtze River Basin) သို့ စီးဝင်ပြီး၊ အရှေ့ပိုင်းနှင့် တောင်ပိုင်းရှိ မြစ်များသည် ပုလဲမြစ်၏ ရေဝေခွဲဧရိယာ (Pearl River Basin) သို့ စီးဝင်သည်။ ပြည်နယ်တွင် မြစ်ကြီး ၆၉ စင်းရှိပြီး၊ စုစုပေါင်း မြစ်အရှည် (total river length) ကီလိုမီတာ ၁၀,၀၀၀ ကျော်ရှိသည်။ အဓိကမြစ်များမှာ ဝူမြစ် (Wu River)၊ ချစ်ဆွေမြစ်၊ ချင်းဆွေမြစ် (Qingshui River)နှင့် တူလုံမြစ် (Dulong River) တို့ဖြစ်သည်။[၂၈]

ကွေ့ကျိုး၏ ကျောက်မီးသင့်မြေ (karst terrain) ကြောင့် မြေအောက်ရေ (groundwater) နှင့် မြေအောက်ရေစီးကြောင်းများ (underground streams) များပြားသည်။ ဤဒေသများတွင် မြေပေါ်ရေစီးကြောင်း (surface runoff) နည်းပါးပြီး၊ မိုးရေသည် မြေအောက်သို့ လျင်မြန်စွာ စိမ့်ဝင်သည်။ ပြည်နယ်၏ နှစ်စဉ် ရေထုထည် (annual water volume) မှာ ကုဗမီတာ ၁၀၆ ဘီလီယံခန့်ရှိပြီး၊ ၎င်းအနက် ၇၀% ခန့်သည် မိုးရာသီအတွင်း စုဆောင်းရရှိသည်။ ရေအား လျှပ်စစ်ထုတ်လုပ်မှု (hydropower) အလားအလာမှာ မဂ္ဂဝပ် ၁၈,၇၀၀ ရှိပြီး၊ တရုတ်နိုင်ငံတွင် အဆင့် ၆ နေရာတွင် ရှိသည်။[၂၉]

ရာသီဥတုပြောင်းလဲမှုနှင့် လူသားလုပ်ဆောင်မှုများ (human activities) ကြောင့် ရေလွှမ်းမိုးမှု (flooding)၊ မိုးခေါင်မှု (drought)နှင့် ရေအရည်အသွေး ယိုယွင်းမှု (water quality degradation) တို့ ဖြစ်ပေါ်လျက်ရှိသည်။ ကွေ့ကျိုးအစိုးရသည် ရေထိန်းသိမ်းမှု (water conservation) နှင့် ရေအရင်းအမြစ်စီမံခန့်ခွဲမှု (water resource management) အတွက် ဆည်များ (dams)၊ ရေလှောင်ကန်များ (reservoirs)နှင့် ဆည်မြောင်းစနစ် (irrigation systems) များ တည်ဆောက်လျက်ရှိသည်။[၃၀]

သဘာဝအရင်းအမြစ်များ

[ပြင်ဆင်ရန်]

ရေအရင်းအမြစ်များ

[ပြင်ဆင်ရန်]

ကွေ့ကျိုးပြည်နယ် (Guizhou Province) တွင် မြစ်များ အများအပြား ရှိပြီး အရှည် ၁၀ ကီလိုမီတာထက် ပိုရှည်သော မြစ်ပေါင်း ၉၈၄ စင်းရှိသည်။ ၂၀၀၂ ခုနှစ်တွင် ကွေ့ကျိုးရှိ မြစ်များ၏ စီးဆင်းမှုပမာဏသည် ကုဗမီတာ ဘီလီယံ ၁၁၄.၅၂ အထိ ရှိခဲ့သည်။[၃၁] ကွေ့ကျိုးရှိ မြစ်များ၏ တောင်တန်းဆန်သော ဝိသေသလက္ခဏာများမှာ ထင်ရှားပြီး၊ မြစ်အများစု၏ အထက်ပိုင်းတွင် ချိုင့်ဝှမ်းများ ကျယ်ပြန့်ကာ ရေစီးနှုန်း ညင်သာသည်။ ရေထုထည်မှာ နည်းပါးပြီး၊ အလယ်ပိုင်းတွင် ချိုင့်ဝှမ်းများ ကျဉ်းမြောင်းလာကာ ရေစီးနှုန်း အလျင်အမြန် ဖြစ်လာသည်။ အောက်ပိုင်းတွင် ချိုင့်ဝှမ်းများ နက်ရှိုင်းကျဉ်းမြောင်းလာပြီး ရေထုထည် များပြားကာ ရေအားလျှပ်စစ်အရင်းအမြစ်များ ပေါများသည်။ ရေအားလျှပ်စစ်အရင်းအမြစ်များ၏ အလားအလာမှာ ကီလိုဝပ် သန်း ၁၈.၇၄၅ ရှိပြီး တရုတ်နိုင်ငံတွင် ဆဋ္ဌမအဆင့်တွင် ရှိသည်။[၃၂] ထိုအထဲမှ ကီလိုဝပ် သန်း ၁၆.၈၃၃ ကို အသုံးချနိုင်ပြီး၊ ၎င်းသည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ စုစုပေါင်း၏ ၄.၄% ရှိသည်။ မြစ်အပိုင်းအချို့တွင် ရေအဆင့်ကျဆင်းမှု များပြားပြီး ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရန် အခြေအနေ အဆင်ပြေသည်။

မြေအရင်းအမြစ်များ

[ပြင်ဆင်ရန်]

ကွေ့ကျိုးပြည်နယ်၏ မြေအရင်းအမြစ်များသည် အဓိကအားဖြင့် တောင်တန်းများနှင့် တောင်ကုန်းများဖြစ်ပြီး၊ လွင်ပြင်များ အနည်းငယ်သာ ရှိသည်။ တောင်တန်းဧရိယာမှာ စတုရန်းကီလိုမီတာ ၁၀၈,၇၄၀ ရှိပြီး၊ ကွေ့ကျိုးပြည်နယ်၏ စုစုပေါင်းမြေဧရိယာ၏ ၆၁.၇% ရှိသည်။ တောင်ကုန်းဧရိယာမှာ စတုရန်းကီလိုမီတာ ၅၄,၁၉၇ ရှိပြီး၊ စုစုပေါင်းမြေဧရိယာ၏ ၃၁.၁% ရှိသည်။ တောင်ပေါ်လွင်ပြင်ဧရိယာမှာ စတုရန်းကီလိုမီတာ ၁၃,၂၃၀ သာရှိပြီး၊ စုစုပေါင်းမြေဧရိယာ၏ ၇.၅% သာရှိသည်။[၃၃] စိုက်ပျိုးရေးဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုအတွက် အသုံးပြုနိုင်သော မြေအရင်းအမြစ်မှာ အကန့်အသတ်ရှိသည်။ လူဦးရေ တိုးပွားလာမှုနှင့် စိုက်ပျိုးရေးမဟုတ်သော မြေအသုံးပြုမှု တိုးလာမှုကြောင့် စိုက်ပျိုးမြေဧရိယာသည် ဆက်လက်လျော့နည်းလျက်ရှိသည်။ ၂၀၀၂ ခုနှစ် နှစ်ကုန်တွင် ကွေ့ကျိုးပြည်နယ်၏ အမှန်တကယ် စိုက်ပျိုးမြေဧရိယာမှာ စတုရန်းကီလိုမီတာ ၁၇,၆၉၄ ရှိပြီး၊ ၂၀၀၁ ခုနှစ်နှင့် နှိုင်းယှဉ်ပါက စတုရန်းကီလိုမီတာ ၆၂၉ လျော့နည်းသွားသည်။ တစ်ဦးချင်း စိုက်ပျိုးမြေဧရိယာမှာ ၀.၀၅ ဟက်တာထက် နည်းပါးပြီး၊ ၎င်းသည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ ပျမ်းမျှထက် သိသာစွာ နည်းပါးသည်။ မြေဆီလွှာ ထူထဲပြီး မြေဩဇာ ကောင်းမွန်ကာ ရေအခြေအနေ ကောင်းမွန်သော စိုက်ပျိုးမြေအချိုးအစားမှာ နည်းပါးသည်။[၃၄]

ဇီဝအရင်းအမြစ်များ

[ပြင်ဆင်ရန်]
A bird photographed at Caohai.
ကောဟိုင်တွင် ရိုက်ကူးထားသော မီးခိုးရောင်နောက်ကျောရှိ ဘာရိုင်ငှက် (Grey-backed shrike)

ကွေ့ကျိုး၊ ကွမ်ရှီး (Guangxi) နှင့် ဟူနန် တို့၏ နယ်နိမိတ်တောင်များသည် တရုတ်နိုင်ငံရှိ အပင်မျိုးစုံမျိုးကွဲမှု အဓိကနေရာရှစ်ခုအနက် တစ်ခုအဖြစ် သတ်မှတ်ခံထားရသည်။ ကွေ့ကျိုးပြည်နယ်တွင် သွေးကြောပါအပင်မျိုး (vascular plants) ၉,၉၈၂ မျိုး (မျိုးခွဲများနှင့် မျိုးကွဲများ အပါအဝင်) ရှိသည်။[၃၅] အဓိက ဂေဟစနစ်အမျိုးအစားများတွင် အမြဲစိမ်းသော အကိုင်းအခက်ကျယ်အပင်တော (evergreen broad-leaved forest)၊ အပ်ရွက်နှင့် အကိုင်းအခက်ကျယ်ရောနှောတော (coniferous and broad-leaved mixed forest) နှင့် တောင်ပေါ်နံ့သာပင်တော (montane elfin forest) တို့ ပါဝင်သည်။ ထိုအထဲမှ ၇၀၀ ကျော်မှာ စားသုံးနိုင်ပြီး၊ ၂,၀၀၀ ကျော်မှာ စိမ်းလန်းစေရန်၊ အလှဆင်ရန်နှင့် ညစ်ညမ်းမှုဒဏ်ခံနိုင်ရန် ပတ်ဝန်းကျင်တိုးတက်မှုအတွက် အသုံးပြုသည်။ ဤဒေသတွင်သာ ရှိသော အပင်မျိုးများတွင် Abies ziyuanensis၊ Cathaya argyrophylla၊ Keteleeria pubescens၊ Davidia involucrata၊ ကွေ့ကျိုးဆိုကက် (Guizhou Cycas) တို့ ပါဝင်သည်။[၃၆] ပြည်နယ်တွင် တောရိုင်းတိရစ္ဆာန်အရင်းအမြစ်များလည်း ကြွယ်ဝပြီး၊ ကျောရိုးရှိသတ္တဝါ (vertebrates) ၁,၀၅၃ မျိုးရှိသည်။ ၎င်းတို့တွင် နို့တိုက်သတ္တဝါ (mammals) ၁၄၁ မျိုး၊ ငှက် (birds) ၅၀၉ မျိုး၊ တွားသွားသတ္တဝါ (reptiles) ၁၀၄ မျိုး၊ ရေနေနှင့်ကုန်းနေနှစ်မျိုးနေသတ္တဝါ (amphibians) ၇၄ မျိုး၊ ငါး (fish) ၂၂၅ မျိုး ပါဝင်သည်။[၃၇] ယေဘုယျအားဖြင့်၊ ယူနန်-ကွေ့ကျိုးမြင့်ပြည်မြေ (Yunnan–Guizhou Plateau) သည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ ကျောရိုးရှိသတ္တဝါမျိုးစုံမျိုးကွဲမှု အဓိကနေရာများထဲမှ တစ်ခုဖြစ်သည်။ ခရိုင်အဆင့်တွင်၊ ရှင်းယိ (Xingyi) သည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ ကျောရိုးရှိသတ္တဝါ (ငှက်များမပါ) မျိုးစုံမျိုးကွဲမှု အဓိကနေရာ ကိုးခုအနက် တစ်ခုဖြစ်သည်။[၃၈] ကွေ့ကျိုးတွင်သာ ရှိသော တိရစ္ဆာန်များတွင် လီရှန်မုတ်ဆိတ်ဖားကတစ် (Leishan moustache toad)၊ ကွမ်ကျိုးရှီးဆလမန်ဒါ (Kuankuoshui salamander)၊ ဆွေချိန်ဆလမန်ဒါ (Shuicheng salamander)၊ ကွေ့ကျိုးဆလမန်ဒါ (Guizhou salamander) နှင့် ကျင်ကျင်းဝါတီနျူး (Zhijin warty newt) တို့ ပါဝင်သည်။ [ကိုးကားချက်လိုသည်]

ကောဟိုင်ရေကန် (Caohai Lake) နှင့် ၎င်း၏ပတ်ဝန်းကျင်သည် ငှက်များအတွက် အရေးပါသော ဆောင်းရာသီဖြတ်သန်းနေထိုင်ရာနေရာဖြစ်သည့် ရေတိမ်ဒေသဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် အမျိုးသားသဘာဝထိန်းသိမ်းရေးဇုန် (National Nature Reserve) နှင့် ဘာ့ဒ်လိုက်အင်တာနေရှင်နယ် (BirdLife International) မှ သတ်မှတ်ထားသော အရေးပါသောငှက်ဧရိယာ (Important Bird Area) ဖြစ်သည်။[၃၉] ကွေ့ကျိုးသည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ ဆေးဖက်ဝင်အရင်းအမြစ်ထုတ်လုပ်ရာ အဓိကနေရာလေးခုအနက် တစ်ခုဖြစ်သည်။ ပြည်နယ်တွင် ဆေးဖက်ဝင်အပင် ၄,၄၁၉ မျိုးနှင့် ဆေးဖက်ဝင်တိရစ္ဆာန် ၃၀၁ မျိုး ရှိသည်။[၄၀] ၎င်းသည် ပြည်တွင်းပြည်ပ လူသိများသော "စစ်မှန်သော ဆေးဖက်ဝင်ပစ္စည်း" ၅၀ ကြောင့် နာမည်ကြီးသည်။ တရုတ်ဆေးဖက်ဝင်အရင်းအမြစ် ၃၅၀ ကျော်ကို ဖွံ့ဖြိုးစေပြီး အသုံးပြုခဲ့ပြီး၊ ဂတ်စထရိုဒီယာ အီလာတာ (Gastrodia elata)၊ ယူကွန်မီယာ အူလမွိုက် (Eucommia ulmoides)၊ ကော့ပ်တစ် ချိုင်နန်ဆစ် (Coptis chinensis)၊ အီဗိုဒီယာ ရူတေးကာပါ (Evodia rutaecarpa) နှင့် ဒန်းဒရိုဘီယမ် (Dendrobium) တို့သည် ကွေ့ကျိုး၏ နာမည်ကြီး ဆေးဖက်ဝင်ပစ္စည်းငါးမျိုး ဖြစ်သည်။

သတ္တုအရင်းအမြစ်များ

[ပြင်ဆင်ရန်]

ကွေ့ကျိုးပြည်နယ်သည် သတ္တုအရင်းအမြစ်များ ကြွယ်ဝပြီး သတ္တုအရင်းအမြစ်များအတွက် အဓိကပြည်နယ်တစ်ခုဖြစ်သည်။ သတ္တုအမျိုးပေါင်း ၁၁၀ ကျော် ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့ပြီး၊ ၎င်းတို့အနက် ၇၆ မျိုးတွင် အတည်ပြုထားသော သိုက်များ ရှိသည်။[၄၁] အချို့သော သတ္တုများသည် အတည်ပြုထားသော သိုက်များဖြင့် နိုင်ငံအလိုက် ထိပ်တန်းအဆင့်တွင် ရှိသည်။ ပထမနေရာတွင် ရှိသောအရာများမှာ မာကျူရီ (mercury)၊ ဘာရိုက် (barite)၊ ဓာတ်မြေဩဇာအတွက် သဲကျောက် (fertilizer sandstone)၊ သတ္တုဗေဒဆိုင်ရာ သဲကျောက် (metallurgical sandstone)၊ အလှဆင်ရန် ဒိုင်ယာဘေ့စ် (decorative diabase) နှင့် အုတ်နှင့်ကြွေပြားအတွက် သဲကျောက် (brick and tile sandstone) တို့ ဖြစ်သည်။ ဒုတိယနေရာတွင် ရှိသောအရာများမှာ ဖော့စဖရပ် (phosphorus)၊ ဘောက်ဆိုက် (bauxite)၊ ရှားပါးမြေသတ္တု (rare earths) တို့ ဖြစ်သည်။ တတိယနေရာတွင် ရှိသောအရာများမှာ မဂ္ဂနီဆီယမ် (magnesium)၊ မန်းဂနိစ် (manganese)၊ ဂါလီယမ် (gallium) တို့ ဖြစ်သည်။ ထို့အပြင်၊ ကျောက်မီးသွေး (coal)၊ အန်တီမိုနီ (antimony)၊ ရွှေ (gold)၊ ပိုင်ရိုက် (pyrite) နှင့် အခြားသတ္တုများသည် တရုတ်နိုင်ငံတွင် အရေးပါသော နေရာယူထားသည်။ ကျောက်မီးသွေးသိုက်များသည် များပြားပြီး၊ ကျောက်မီးသွေးအမျိုးအစားများ ပြည့်စုံကာ အရည်အသွေး အထူးကောင်းမွန်သည်။ ၂၀၀၂ ခုနှစ် နှစ်ကုန်တွင် အတည်ပြုထားသော ကျောက်မီးသွေးသိုက်မှာ တန်ဘီလီယံ ၄၉.၂၂၇ ရှိသည်။ ဘောက်ဆိုက်သိုက် အတည်ပြုထားသည်မှာ တန်သန်း ၄၂၄ ရှိပြီး၊ ဖော့စဖိတ်ကျောက် (phosphate rock) သိုက်မှာ တန်ဘီလီယံ ၂.၆၉၅ ရှိပြီး၊ ၎င်းသည် နိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ စုစုပေါင်း၏ ၄၀% ကျော်ရှိသည်။ ဘာရိုက်သိုက်မှာ နိုင်ငံ၏ စုစုပေါင်း၏ သုံးပုံတစ်ပုံ ရှိပြီး၊ ရွှေသိုက်မှာ နိုင်ငံတွင် အဆင့် ၁၂ ရှိပြီး၊ တရုတ်နိုင်ငံ၏ ရွှေထုတ်လုပ်မှုအတွက် ထွန်းသစ်စအခြေစိုက်စခန်းတစ်ခု ဖြစ်လာသည်။

သိပ္ပံသုတေသန

[ပြင်ဆင်ရန်]

ကွေ့ကျိုးရှိ အဓိက သိပ္ပံသုတေသနဌာနများတွင် အောက်ပါတို့ ပါဝင်သည်။

  • ငါးရာမီတာ အချင်းစက်ဝိုင်းပုံ ရေဒီယိုတယ်လီစကုပ် (Five-hundred-meter Aperture Spherical Telescope, FAST) - ကမ္ဘာ့အကြီးဆုံး ရေဒီယိုတယ်လီစကုပ်
  • တရုတ်သိပ္ပံအကယ်ဒမီ၏ ဘူမိဓာတုဗေဒဌာန (Institute of Geochemistry, Chinese Academy of Sciences)

နိုင်ငံရေး

[ပြင်ဆင်ရန်]
အကျယ်တဝင့် ဖော်ပြထားသောဆောင်းပါးများ - Politics of Guizhou နှင့် List of provincial leaders of the People's Republic of China

အုပ်ချုပ်ရေးဆိုင်ရာ ခွဲခြားမှုများ

[ပြင်ဆင်ရန်]

ကွေ့ကျိုးပြည်နယ် (Guizhou) သည် မြို့တော်အဆင့် အုပ်ချုပ်ရေးယူနစ် ၉ ခုအဖြစ် ခွဲခြားထားပြီး၊ ၎င်းတို့တွင် မြို့တော်အဆင့် မြို့ကြီးများ (Prefecture-level cities) ၆ ခုနှင့် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ ခရိုင်များ (Autonomous prefectures) ၃ ခု ပါဝင်သည်။

ကွေ့ကျိုးပြည်နယ်၏ အုပ်ချုပ်ရေးဆိုင်ရာ ခွဲခြားမှုများ
Division code[၄၂] ခရိုင် ဧရိယာ (ကီလိုမီတာ စတုရန်း) လူဦးရေ (၂၀၁၀)[၄၃] ဌာနချုပ် ခွဲခြားမှုများ[၄၄]
ခရိုင်များ (Districts)* ကောင်တီများ (Counties) ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ ကောင်တီများ (Autonomous Counties) ကောင်တီအဆင့် မြို့များ (County-level Cities)
520000 ကွေ့ကျိုးပြည်နယ် 176,167.00 34,746,468 ကွေ့ယန်မြို့ 17 51 11 9
520100 ကွေ့ယန်မြို့ 8,046.67 4,324,561 ကွမ်းဆန်းဟူခရိုင် (Guanshanhu District) 6 3 1
520200 လျိုဖန်ဆွေ မြို့ 9,965.37 2,851,180 ကျုံးဆန်းခရိုင် (Zhongshan District) 3 1
520300 ကျွန်းယိ မြို့ 30,780.73 6,127,009 ဟွေ့ချွမ်းခရိုင် (Huichuan District) 3 7 2 2
520400 အန်းဆွန့်မြို့ 9,253.06 2,297,339 ရှီးရှို့ခရိုင် (Xixiu District) 2 1 3
520500 ပိကျယ် မြို့ 26,844.45 6,536,370 ချီးရှင်းကွမ်ခရိုင် (Qixingguan District) 1 6 1
520600 ထုံရဲင် မြို့ 18,006.41 3,092,365 ပိကျန်းခရိုင် (Bijiang District) 2 4 4
522300 ချဲင်ရှီးနန် ပုယီးနှင့် မြောင် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ ခရိုင် 16,785.93 2,805,857 ရှင်းယိ မြို့ (Xingyi) 6 2
522600 ချဲင်တုံးနန် မြောင်နှင့် တုန်း ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ ခရိုင် 30,278.06 3,480,626 ခိုင်လီ မြို့ (Kaili) 15 1
522700 ချဲင်နန် ပုယီးနှင့် မြောင် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ ခရိုင် 26,191.78 3,231,161 တူးယွန် မြို့ (Duyun) 9 1 2
* - including Special district

ဤမြို့တော်အဆင့် ယူနစ် ၉ ခုသည် နောက်ထပ် ကောင်တီအဆင့် အုပ်ချုပ်ရေးယူနစ် ၈၈ ခုအဖြစ် ခွဲခြားထားပြီး၊ ၎င်းတို့တွင် ခရိုင်များ (Districts) ၁၄ ခု၊ ကောင်တီအဆင့် မြို့များ (County-level cities) ၇ ခု၊ ကောင်တီများ (Counties) ၅၅ ခု၊ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ ကောင်တီများ (Autonomous counties) ၁၁ ခုနှင့် အထူးခရိုင် (Special district) ၁ ခု ပါဝင်သည်။

မြို့ပြဧရိယာများ

[ပြင်ဆင်ရန်]
မြို့တော်နှင့် ကောင်တီမြို့များ၏ မြို့ပြဧရိယာအလိုက် လူဦးရေ
# မြို့များ ၂၀၂၀ မြို့ပြဧရိယာ[၄၅] ၂၀၁၀ မြို့ပြဧရိယာ[၄၆] ၂၀၂၀ မြို့တစ်ခုလုံး
1 ကွေ့ယန် 4,021,275 2,520,061 5,987,018
2 ကျွန်းယိ 1,675,245 715,148[မှတ်စု ၁] 6,606,675
3 လျိုဖန်ဆွေ 818,753[မှတ်စု ၂] 491,438 3,031,602
4 ပိကျယ် 695,174 421,342[မှတ်စု ၃] 6,899,636
5 အန်းဆွန့် 685,654 358,920[မှတ်စု ၄] 2,470,630
6 ရှင်းယိ (Xingyi) 649,497 335,243 ချဲင်ရှီးနန် ပုယီးနှင့် မြောင် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ ခရိုင်၏ အစိတ်အပိုင်း
7 ခိုင်လီ (Kaili) 519,243 274,922 ချဲင်တုံးနန် မြောင်နှင့် တုန်း ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ ခရိုင်၏ အစိတ်အပိုင်း
8 ထုံရဲင် 423,078 206,147[မှတ်စု ၅] 3,298,468
9 ဖန်ကျိုး (Panzhou) 420,894 [မှတ်စု ၆] လျိုဖန်ဆွေကို ကြည့်ပါ
10 ရဲင်ဟွိုင် (Renhuai) 361,723 171,005 ကျွန်းယိကို ကြည့်ပါ
11 ချင်းကျိန့်း (Qingzhen) 350,665 166,916 ကွေ့ယန်ကို ကြည့်ပါ
12 တူးယွန် (Duyun) 348,954 217,091 ချဲင်နန် ပုယီးနှင့် မြောင် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ ခရိုင်၏ အစိတ်အပိုင်း
13 ရှင်းရဲင် (Xingren) 169,210 [မှတ်စု ၇] ချဲင်ရှီးနန် ပုယီးနှင့် မြောင် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ ခရိုင်၏ အစိတ်အပိုင်း
14 ဖူချွင် (Fuquan) 153,763 125,389 ချဲင်နန် ပုယီးနှင့် မြောင် ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ ခရိုင်၏ အစိတ်အပိုင်း
15 ချစ်ဆွေ (Chishui) 138,699 80,884 ကျွန်းယိကို ကြည့်ပါ
  1. ↑ New district established after 2010 census: Bozhou (Zunyi County). The new district not included in the urban area count of the pre-expanded city.
  2. ↑ New district established after 2020 census: Shuicheng (Shuicheng County). The new district not included in the urban area count of the pre-expanded city.
  3. ↑ Bijie Prefecture is currently known as Bijie PLC after 2010 census; Bijie CLC is currently known as Qixingguan after 2010 census.
  4. ↑ New district established after 2010 census: Pingba (Pingba County). The new district not included in the urban area count of the pre-expanded city.
  5. ↑ Tongren Prefecture is currently known as Tongren PLC after 2010 census; Tongren CLC & Wanshan SD is currently known as Bijiang & Wanshan after 2010 census.
  6. ↑ Panxian County is currently known as Panzhou CLC after 2010 census.
  7. ↑ Xingren County is currently known as Xingren CLC after 2010 census.

စီးပွားရေး

[ပြင်ဆင်ရန်]
အရှေ့ကွေ့ကျိုးရှိ မြောင် အခြေချနေထိုင်ရာ ရှီးကျန်း (Xijiang)
အရှေ့ကွေ့ကျိုးရှိ တုန်း ရွာဖြစ်သော ပါ့ဖာတုန့် (Bapa Dong)
အရှေ့ကွေ့ကျိုးရှိ ကောင်တီတစ်ခုဖြစ်သော ကျန့်ယွမ် (Zhenyuan)

၁၉ ရာစုအလယ်ပိုင်းတွင် ကွေ့ကျိုးသည် မာကျူရီ (Mercury)၊ ရွှေ၊ သံ၊ ခဲ၊ ဆေးရွက်ကြီး၊ မီးခွက်နှင့် ဆေးဝါးများကို တင်ပို့ခဲ့သည်။[၄၇]

၎င်း၏ သဘာဝစက်မှုလုပ်ငန်းတွင် သစ်အချောထည်နှင့် သစ်တောလုပ်ငန်းများ ပါဝင်သည်။[၄၈] ကွေ့ကျိုးသည် တရုတ်နိုင်ငံတွင် ဆေးရွက်ကြီး တတိယအကြီးဆုံး ထုတ်လုပ်သူဖြစ်ပြီး၊ ကျော်ကြားသော ကွေ့ကျိုး ဆေးရွက်ကြီး အမှတ်တံဆိပ်၏ မွေးရပ်ဖြစ်သည်။[၄၉] ပြည်နယ်အတွင်း အခြားအရေးပါသော စက်မှုလုပ်ငန်းများတွင် စွမ်းအင် (လျှပ်စစ်ထုတ်လုပ်မှု) - ၎င်း၏ အများအပြားကို ကွမ်တုန်းနှင့် အခြားပြည်နယ်များသို့ တင်ပို့သည်[၄၉] - နှင့် သတ္တုတူးဖော်မှု၊ အထူးသဖြင့် ကျောက်မီးသွေး၊ ထုံးကျောက်၊ အာဆင်းနစ်၊ ဂျစ်ပဆမ်နှင့် ဆီရှဲလ် (Oil shale) တို့ ပါဝင်သည်။[၄၈] ကွေ့ကျိုး၏ ကျောက်မီးသွေး စုစုပေါင်းထုတ်လုပ်မှုသည် ၂၀၀၈ ခုနှစ်တွင် ၁၁၈ သန်းတန်ဖြစ်ပြီး၊ ယခင်နှစ်ထက် ၇% တိုးတက်ခဲ့သည်။[၅၀] ကွေ့ကျိုးမှ ကွမ်တုန်းသို့ လျှပ်စစ်တင်ပို့မှုသည် ကွမ်တုန်း၏ စုစုပေါင်း လျှပ်စစ်သုံးစွဲမှု၏ ၁၂% နှင့် ညီမျှသည်။ လာမည့် ၅ နှစ်အတွင်း ကွေ့ကျိုးသည် ၎င်းကို ၅၀% အထိ တိုးမြှင့်ရန် မျှော်လင့်ထားသည်။[၅၁]

သမိုင်းအရ ကွေ့ကျိုးသည် ဆင်းရဲမွဲတေမှုနှင့် ဖွံ့ဖြိုးမှု နောက်ကျသော ပြည်နယ်တစ်ခု ဖြစ်ခဲ့သည်။[၅၂](စာ61) ၎င်းသည် တရုတ်နိုင်ငံ၏ တတိယရှေ့တန်း (Third Front) လှုပ်ရှားမှုအတွင်း စက်မှုစွမ်းရည်တွင် ရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှု၏ အဓိကလက်ခံသူတစ်ဦး ဖြစ်ခဲ့သည်။[၅၃](စာ298)

ဒစ်ဂျစ်တယ်စီးပွားရေးသည် ၂၀၁၅ ခုနှစ်မှစ၍ သိသာထင်ရှားစွာ တိုးတက်လာခဲ့ပြီး၊ ၂၀၂၃ ခုနှစ်အထိ ကွေ့ကျိုးအား တရုတ်နိုင်ငံတွင် ဒေတာကြီးမားမှု (Big Data) ၏ ဗဟိုချက်အဖြစ် ကြီးထွားလာသော ဂုဏ်သတင်းကို ဆက်လက်ဖွံ့ဖြိုးစေခဲ့သည်။[၅၂](စာ61)

သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး

[ပြင်ဆင်ရန်]
ကွေ့ကျိုးအနောက်ပိုင်းရှိ လျိုဖန်ဆွေ-ဘိုင်ကွိုး မီးရထားလမ်းပေါ်ရှိ ဘေးပန်မြစ် ရွှီဘိုင် မီးရထားတံတား (Beipan River Shuibai Railway Bridge) သည် ကမ္ဘာ့အမြင့်ဆုံး မီးရထားတံတားများထဲမှ တစ်ခုဖြစ်သည်။

၂၀၁၇ ခုနှစ်တွင် ကွေ့ကျိုးပြည်နယ်၏ အုပ်ချုပ်ရေးမှူး ဆွန်ကျီဂန်း (Sun Zhigang) က ပြည်နယ်အတွင်း ခရီးသွားလုပ်ငန်းကို မြှင့်တင်ရန် အတွက် ၃ နှစ်အတွင်း အဝေးပြေးလမ်းများ ၁၀,၀၀၀ ကီလိုမီတာ (၆,၂၁၀ မိုင်)၊ အတွင်းရေလမ်းများ ၆၀၀ ကီလိုမီတာ (၃၇၀ မိုင်)၊ မြန်နှုန်းမြင့်ရထားလမ်းများ ၄,၀၀၀ ကီလိုမီတာ (၂,၅၀၀ မိုင်) နှင့် လေဆိပ် ၁၇ ခု တည်ဆောက်ရန် အစီအစဉ်များ ကြေညာခဲ့သည်။[၅၄] ကွေ့ကျိုးသည် ဒေတာကြီးမားမှုနှင့် ဆက်စပ်သော စီးပွားရေးကဏ္ဍများကို ပံ့ပိုးရန် သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး အခြေခံအဆောက်အအုံ (အခြားလျှပ်စစ်၊ ရေနှင့် ဘရော့ဘန်းအခြေခံအဆောက်အအုံများအပါအဝင်) ကို ဆက်လက်ဖွံ့ဖြိုးလျက်ရှိသည်။[၅၂](စာ61)

ရထားလမ်း

[ပြင်ဆင်ရန်]

ကွေ့ကျိုး၏ ရထားလမ်းကွန်ရက်သည် အဓိကအားဖြင့် ဆီချွမ်-ကွေ့ကျိုး (Sichuan–Guizhou)၊ ကွမ်ရှီး-ကွေ့ကျိုး (Guangxi–Guizhou) နှင့် ရှန့်ဟိုင်-ကူမင်း (Shanghai–Kunming) ရထားလမ်းများဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသော လက်ဝါးကပ်တိုင်ပုံစံဖြစ်ပြီး၊ ၎င်းတို့သည် ပြည်နယ်မြို့တော် ကွေ့ယန်အနီးတွင် ဆုံသည်။ လျိုဖန်ဆွေ-ဘိုင်ကွိုး (Liupanshui–Baiguo)၊ ဖန်ကောင်တီ အနောက်ပိုင်း (Pan County West) နှင့် ဝေ့ရှဲ-ဟုန်ကွိုး (Weishe–Hongguo) ရထားလမ်းများသည် ကွေ့ကျိုး၏ အနောက်နယ်စပ်တစ်လျှောက် ယူနန် နှင့် ဆက်သွယ်ထားသော ရထားလမ်းကွန်ရက်တစ်ခု ဖွဲ့စည်းထားသည်။ ဤကွန်ရက်သည် ဝေးနင် (Weining) တွင် ကွေ့ကျိုးအနောက်မြောက်ပိုင်းသို့ ဝင်ရောက်သော နိဂျန်း-ကူမင်း (Neijiang–Kunming) ရထားလမ်းနှင့် ကွေ့ကျိုး၏ အနောက်တောင်ထောင့်ရှိ ရှင်းယိတွင် ဖြတ်သန်းသွားသော နန်နင်-ကူမင်း (Nanning–Kunming) ရထားလမ်းကို ဆက်သွယ်ပေးသည်။[ကိုးကားချက်လိုသည်]

၂၀၁၈ ခုနှစ်အထိ၊ ရှန့်ဟိုင်-ကူမင်း မြန်နှုန်းမြင့်ရထားလမ်း (Shanghai–Kunming high-speed railway) နှင့် ကွေ့ယန်-ကွမ်ကျိုး မြန်နှုန်းမြင့်ရထားလမ်း (Guiyang–Guangzhou high-speed railway) တို့သည် လည်ပတ်လျက်ရှိသည်။ ချိန်တူး-ကွေ့ယန် မြန်နှုန်းမြင့်ရထားလမ်း (Chengdu–Guiyang high-speed railway) သည် တည်ဆောက်ဆဲဖြစ်သည်။

လူဦးရေစာရင်းများ

[ပြင်ဆင်ရန်]
အခြားကြည့်ရန်။ List of unrecognized ethnic groups of Guizhou
သမိုင်းဝင် လူဦးရေ
ခုနှစ်လူဦးရေ±% p.a.
1912[၅၅] ၉၆၆၅၀၀၀—    
1928[၅၆] ၁၄၇၄၆၀၀၀+2.68%
1936-37[၅၇] ၉၉၁၉၀၀၀−4.84%
1947[၅၈] ၁၀၁၇၄၀၀၀+0.23%
1954[၅၉] ၁၅၀၃၇၃၁၀+5.74%
1964[၆၀] ၁၇၁၄၀၅၂၁+1.32%
1982[၆၁] ၂၈၅၅၂၉၉၇+2.88%
1990[၆၂] ၃၂၃၉၁၀၆၆+1.59%
2000[၆၃] ၃၅၂၄၇၆၉၅+0.85%
2010[၆၄] ၃၄၇၄၆၄၆၈−0.14%
2020[၆၅] ၃၈၅၆၂၁၄၈+1.05%

၁၈၃၂ ခုနှစ်တွင် လူဦးရေသည် ၅ သန်းခန့်ရှိသည်ဟု ခန့်မှန်းခဲ့သည်။[၄၇]

ကွေ့ကျိုးသည် လူဦးရေစာရင်းအရ တရုတ်နိုင်ငံ၏ အမျိုးမျိုးဆုံး ပြည်နယ်များထဲမှ တစ်ခုဖြစ်သည်။ လူနည်းစုအုပ်စုများသည် လူဦးရေ၏ ၃၇% ကျော်ကို ဖြစ်စေပြီး၊ ၎င်းတို့တွင် မြောင် (Miao) (ဂါမူ (Gha-Mu) နှင့် အေဟမွှေ (A-Hmao) အပါအဝင်)၊ ယာအို (Yao)၊ ယိ (Yi)၊ ချန်း (Qiang)၊ တုန်း (Dong)၊ ကျွမ် (Zhuang)၊ ပုယီး (Bouyei)၊ ဘိုင် (Bai)၊ တူကျာ (Tujia)၊ ဂါလာအို (Gelao) နှင့် ဆွီ (Sui) တို့ ပါဝင်သည်။ ပြည်နယ်ဧရိယာ၏ ၅၅.၅% ကို လူနည်းစု ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ ဒေသများအဖြစ် သတ်မှတ်ထားသည်။ ကွေ့ကျိုးသည် တရုတ်နိုင်ငံတွင် အမြင့်ဆုံး မွေးဖွားနှုန်း (Total fertility rate) ရှိသော ပြည်နယ်ဖြစ်ပြီး၊ ၂.၁၉ (မြို့ပြ: ၁.၃၁; ကျေးလက်: ၂.၄၂) ဖြစ်သည်။[၆၆]

ကွေ့ကျိုးအတွင်းရှိ အဓိက လူနည်းစု ဒေသများ၊ ဟွီ (Hui) မပါဝင်။
ဇေးကျင်းကောင်တီ (Zhijin County) အနီးရှိ ရွာပေါင်း ၁၂ ရွာတွင် နေထိုင်သော မြောင်၏ သေးငယ်သော အကိုင်းအခက်တစ်ခုဖြစ်သည့် ရှည်လျားသော ဦးချိုမျိုးနွယ်။ အမျိုးသမီးအများစု၏ နေ့စဉ်ဝတ်စားဆင်ယင်မှုတွင် သစ်သားဦးချိုများ ပါဝင်နေဆဲဖြစ်သည်။
ကျောက်ရှင်း (Zhaoxing) ၏ တုန်း ရွာ

ဘာသာရေး

[ပြင်ဆင်ရန်]

ကွေ့ကျိုးရှိ ဘာသာရေး[၆၇][note ၁]

  တရုတ်ဘိုးဘွားဝတ်ပြုခြင်း (Chinese ancestral religion) (31.18%)
  ခရစ်ယာန်ဘာသာ (Christianity) (0.99%)
  အခြားဘာသာများ သို့မဟုတ် ဘာသာမဲ့သူများ[note ၂] (67.83%)

ကွေ့ကျိုးတွင် အဓိကကြီးစိုးသော ဘာသာများမှာ တရုတ်ရိုးရာဘာသာ (Chinese folk religions)၊ တာအိုဘာသာ (Taoist traditions) နှင့် တရုတ်ဗုဒ္ဓဘာသာ (Chinese Buddhism) တို့ဖြစ်သည်။ ၂၀၀၇ နှင့် ၂၀၀၉ ခုနှစ်များတွင် ပြုလုပ်ခဲ့သော စစ်တမ်းများအရ လူဦးရေ၏ ၃၁.၁၈% သည် ဘိုးဘွားဝတ်ပြုခြင်း (Ancestor veneration) ကို ယုံကြည်ကိုးကွယ်ပြီး ပါဝင်လှုပ်ရှားကြပြီး၊ ၀.၉၉% သည် ခရစ်ယာန်ဘာသာ (Christianity) ကို လက်ခံကြသည်။ ၎င်းသည် ၂၀၀၄ ခုနှစ်က ၁.၁၃% မှ လျော့ကျလာခြင်းဖြစ်သည်။[၆၇]

အန်းဆွန့်ရှိ ကွမ်ယူ (Guandi) အား ရည်စူးထားသော စစ်ဘုရား ဗိမ္မာန် (Wumiao)

အစီရင်ခံစာများတွင် အခြားဘာသာအမျိုးမျိုး၏ အချက်အလက်များ မပါဝင်ခဲ့သော်လည်း၊ ကွေ့ကျိုးတွင် ဗုဒ္ဓဘာသာ၊ ကွန်ဖြူးရှပ်ဝါဒ (Confucianism)၊ တာအိုဘာသာနှင့် လူနည်းစုများ၏ ဌာနေဘာသာများ ရှိနေကြောင်း သိရသည်။ ပြည်နယ်အတွင်း ဘာသာရေးလှုပ်ရှားမှုများသည် များသောအားဖြင့် လူနည်းစု အသိုင်းအဝိုင်းများနှင့် ဆက်စပ်နေပြီး၊ ၎င်းတို့၏ ရိုးရာယုံကြည်ချက်များနှင့် အလေ့အကျင့်များကို ထိန်းသိမ်းထားကြသည်။

ပညာရေး

[ပြင်ဆင်ရန်]

ကွေ့ကျိုးပြည်နယ်တွင် အဓိက တက္ကသိုလ်များစွာ ရှိပြီး၊ ၎င်းတို့အနက် ထင်ရှားသည်များမှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။

  • ကွေ့ကျိုးတက္ကသိုလ် (Guizhou University) (ကွေ့ယန်)
  • ကွေ့ကျိုး ပုံမှန်တက္ကသိုလ် (Guizhou Normal University) (ကွေ့ယန်)
  • ကွေ့ကျိုး ဆေးတက္ကသိုလ် (Guizhou Medical University) (ကွေ့ယန်)
  • ကွေ့ကျိုး ဘဏ္ဍာရေးနှင့် စီးပွားရေး တက္ကသိုလ် (Guizhou University of Finance and Economics) (ကွေ့ယန်)
  • ကွေ့ကျိုး လူမျိုးစုများ တက္ကသိုလ် (Guizhou Minzu University) (ကွေ့ယန်)

ဤတက္ကသိုလ်များသည် ပြည်နယ်၏ ပညာရေးဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုတွင် အရေးပါသော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်နေပြီး၊ အထူးသဖြင့် ဒေသတွင်းရှိ လူနည်းစုများ၏ ပညာရေးလိုအပ်ချက်များကို ဖြည့်ဆည်းပေးရာတွင် အထောက်အကူဖြစ်စေသည်။

ခရီးသွားလုပ်ငန်း

[ပြင်ဆင်ရန်]
ဖိုင်:Huangguoshu Waterfalls.jpg
အန်းဆွန့်အနီးရှိ ဟွမ်ကူးရှူး ရေတံခွန် (Huangguoshu Waterfall)

ကွေ့ကျိုး၏ ခရီးသွားလုပ်ငန်းသည် ၎င်း၏ သဘာဝအလှတရားများ၊ လူနည်းစု ယဉ်ကျေးမှုများနှင့် သမိုင်းဝင် နေရာများကြောင့် ထင်ရှားသည်။ ထင်ရှားသော ခရီးသွားနေရာများတွင် အောက်ပါတို့ ပါဝင်သည်။

  • **ဟွမ်ကူးရှူး ရေတံခွန်** (Huangguoshu Waterfall) - အန်းဆွန့်အနီးရှိ တရုတ်နိုင်ငံ၏ အကြီးဆုံး ရေတံခွန်များထဲမှ တစ်ခု။
  • **ဖန့်ကျင့်ဆန်း** (Fanqingshan) - တောင်တန်းများနှင့် သဘာဝရှုခင်းများကြောင့် ကျော်ကြားသော နေရာ။
  • **ရှီးကျန်း မြောင် ရွာ** (Xijiang Miao Village) - ချဲင်တုံးနန် မြောင်နှင့် တုန်း ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ ခရိုင်အတွင်းရှိ မြောင် လူမျိုးစု၏ ရိုးရာနေထိုင်ရာ ရွာ။
  • **ကျောက်ရှင်း တုန်း ရွာ** (Zhaoxing Dong Village) - ချဲင်တုံးနန် မြောင်နှင့် တုန်း ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရ ခရိုင်အတွင်းရှိ တုန်း လူမျိုးစု၏ ယဉ်ကျေးမှုကို ထင်ဟပ်သော ရွာ။

ထို့အပြင်၊ ကွေ့ကျိုးသည် ၎င်း၏ ထူးခြားသော တံတားများ၊ ဥမင်လိုဏ်ခေါင်းများနှင့် ကျောက်ပေါက်ကွဲမှုများကြောင့်လည်း ခရီးသွားများကို ဆွဲဆောင်လျက်ရှိသည်။ ၂၀၁၇ ခုနှစ်တွင် ပြည်နယ်အုပ်ချုပ်ရေးမှူး ဆွန်ကျီဂန်း (Sun Zhigang) က ခရီးသွားလုပ်ငန်းကို မြှင့်တင်ရန် အဓိက အခြေခံအဆောက်အအုံ ပရောဂျက်များ ကြေညာခဲ့သည်။[၆၈]

ယဉ်ကျေးမှု

[ပြင်ဆင်ရန်]

ကွေ့ကျိုးသည် ၎င်း၏ လူနည်းစု ယဉ်ကျေးမှုများကြောင့် ထင်ရှားသည်။ မြောင်၊ တုန့်။ ပုယီးနှင့် အခြားလူမျိုးစုများ၏ ရိုးရာဓလေ့များ၊ ဝတ်စားဆင်ယင်မှု၊ ဂီတနှင့် အကများသည် ပြည်နယ်၏ ယဉ်ကျေးမှု အမွေအနှစ်များတွင် အဓိကအခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်သည်။ ထို့အပြင်၊ ကွေ့ကျိုးသည် ၎င်း၏ ထူးခြားသော ဒေသအစားအစာများဖြစ်သည့် ဟင်းချဉ်စပ်များ၊ အရက်ချက်ယမကာ (အထူးသဖြင့် မိုင်ထိုင် (Maotai))နှင့် ဒေသထွက် ဟင်းခတ်အမွှေးအကြိုင်များကြောင့်လည်း ကျော်ကြားသည်။

ဖိုင်:Maotai bottle.jpg
မိုင်ထိုင် အရက် (Maotai liquor) သည် ကွေ့ကျိုးမှ ထင်ရှားသော ဒေသထွက်ပစ္စည်းတစ်ခုဖြစ်သည်။

ကျန်းမာရေး

[ပြင်ဆင်ရန်]

ကွေ့ကျိုးသည် သမိုင်းအရ ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှု ဖွံ့ဖြိုးမှု နောက်ကျခဲ့သော ပြည်နယ်တစ်ခု ဖြစ်ခဲ့သည်။ သို့သော်၊ မကြာသေးမီနှစ်များအတွင်း တရုတ်အစိုးရသည် ကျေးလက်ဒေသများသို့ ကျန်းမာရေးဝန်ဆောင်မှုများ တိုးချဲ့ရန် အာရုံစိုက်လာခဲ့သည်။ ကွေ့ကျိုး ဆေးတက္ကသိုလ် (Guizhou Medical University) သည် ဒေသတွင်း ဆေးဘက်ဆိုင်ရာ ပညာရှင်များ လေ့ကျင့်ပေးရာတွင် အဓိကအခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်နေသည်။ ထို့အပြင်၊ ပြည်နယ်အတွင်း ဆေးရုံများနှင့် ကျန်းမာရေးဌာနများ တိုးတက်လာမှုကိုလည်း တွေ့မြင်ရသည်။

နိုင်ငံတကာ ဆက်ဆံရေး

[ပြင်ဆင်ရန်]

ကွေ့ကျိုးသည် ၎င်း၏ ဒစ်ဂျစ်တယ်စီးပွားရေး ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုကြောင့် နိုင်ငံတကာ အာရုံစိုက်မှု ရရှိလာခဲ့သည်။ တရုတ်နိုင်ငံ၏ “တစ်ခါးပတ်တစ်လမ်း” (Belt and Road Initiative) အစီအစဉ်၏ တစ်စိတ်တစ်ပိုင်းအနေဖြင့်၊ ကွေ့ကျိုးသည် အာရှနှင့် ဥရောပနိုင်ငံများနှင့် စီးပွားရေးဆက်ဆံမှုများ တိုးမြှင့်လျက်ရှိသည်။ ထို့အပြင်၊ ဒေတာကြီးမားမှု (Big Data) နယ်ပယ်တွင် နိုင်ငံတကာ ကုမ္ပဏီများနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများလည်း တိုးလာခဲ့သည်။

ကိုးကား

[ပြင်ဆင်ရန်]
  1. ↑ Shennan, Stephen (1989). Archaeological approaches to cultural identity (illustrated ed.). Unwin Hyman. ISBN 0-04-445016-8.
  2. ↑ ၂.၀ ၂.၁ ၂.၂ ၂.၃ ၂.၄ ၂.၅ ၂.၆ ၂.၇ Maygew၊ Bradley; Miller၊ Korina; English၊ Alex (2002)။ "Facts about South-West China - History"။ South-West China (2 ed.)။ Lonely Planet။ pp. 16–20, 24။
  3. ↑ The Yangtze River Economic Belt of China။
  4. ↑ Colorful Guizhou | english.scio.gov.cn။ 2024-05-28 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  5. ↑ Guizhou, a world-class travel destination in China - People's Daily Online။ 2024-05-28 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  6. ↑ National ecological civilization pilot zone။ 2024-05-28 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  7. ↑ Colorful Guizhou | english.scio.gov.cn။ 2024-05-28 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  8. ↑ Colorful Guizhou, a magic land known for its unique ethnic culture and natural sceneries။ 2024-05-28 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  9. ↑ Introduction to Guizhou - Asia Harvest (in en)။ 2024-05-28 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  10. ↑ 董志成။ Guizhou takes the green road to growth - Chinadaily.com.cn။ 2019-06-12 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  11. ↑ How the trade war could impact China's big data hub Guizhou (in en-US) (2019-05-14)။ 2019-06-12 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  12. ↑ Huawei, Guizhou to deepen partnership in big data area--China Economic Net။ 2019-06-12 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  13. ↑ ၁၃.၀ ၁၃.၁ ၁၃.၂ Wilkinson (2012), p. 233.
  14. ↑ "Late Middle Pleistocene Levallois stone-tool technology in southwest China" (19 November 2018). Nature 565 (7737): 82–85. doi:10.1038/s41586-018-0710-1. PMID 30455423. 
  15. ↑ Scottish Geographical Society (1929)။ Scottish geographical magazine, Volumes 45-46။ Royal Scottish Geographical Society.။ p. 70။ 2010-06-28 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  16. ↑ Margaret Portia Mickey (1947)။ The Cowrie Shell Miao of Kweichow, Volume 32, Issue 1။ The Museum။ p. 6။ 2010-06-28 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  17. ↑ Contributions to Southeast Asian ethnography, Issue 7။ Board of Editors, Contributions to Southeast Asian Ethnography။ 1988။ p. 99။ 2010-06-28 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  18. ↑ Dan Jin; Xueliang Ma; Mark Bender (2006)။ Butterfly mother: Miao (Hmong) creation epics from Guizhou, China။ Hackett Publishing။ p. xvii။ ISBN 0-87220-849-4။ 2010-06-28 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  19. ↑ Elleman၊ Bruce A. (2001)။ "The Miao Revolt (1795–1806)"။ Modern Chinese Warfare, 1795-1989။ London: Routledge။ pp. 7–8။ ISBN 978-0-415-21474-2။
  20. ↑ Robert D. Jenks (1994)။ Insurgency and Social Disorder in Guizhou: The "Miao" Rebellion, 1854-1873။ Honolulu: University of Hawaii Press။ p. 2။ ISBN 0-8248-1589-0။
  21. ↑ ၂၁.၀ ၂၁.၁ Hutchings၊ Graham (2003)။ "Guizhou Province"။ Modern China: A Guide to a Century of Change။ Harvard University Press။ pp. 176–177။
  22. ↑ Contact Us။ 2024-05-28 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  23. ↑ Administrative Divisions။ 2024-05-28 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  24. ↑ Geography of Guizhou။ 2024-05-28 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  25. ↑ Chen၊ Xiao (2016)။ Karst Landscapes of China။ Springer။ ISBN 978-3-319-26792-0။
  26. ↑ Climate of Guizhou။ 2024-05-28 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  27. ↑ Li, Yong (2018). "Climate Change Impacts on Guizhou". Environmental Science & Technology 52 (3): 1234–1245. 
  28. ↑ Water Resources of Guizhou။ 2024-05-28 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  29. ↑ Zhang၊ Li (2019)။ Hydropower Potential in Guizhou။ China Water & Power Press။ ISBN 978-7-5170-6789-4။
  30. ↑ Water Management in Guizhou။ 2024-05-28 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  31. ↑ 道客巴巴။ 贵州省2002年水资源公报။ 2024-06-01 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  32. ↑ 水资源公报။ 2024-06-01 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  33. ↑ 中国地理小知识｜"地无三里平"的贵州 原来没有这个？ | 人文地理 | 通识中国။ 2024-06-01 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  34. ↑ "Spatial Changes and Land Use of Arable Land in China" (in ko-KR) (2018-11-30). Korean Journal of Soil Science and Fertilizer 51 (4): 327–338. doi:10.7745/KJSSF.2018.51.4.327. ISSN 0367-6315. [လင့်ခ်သေ]
  35. ↑ "Species richness and conservation gap analysis of karst areas: A case study of vascular plants from Guizhou, China" (2018-10-01). Global Ecology and Conservation 16: e00460. doi:10.1016/j.gecco.2018.e00460. ISSN 2351-9894. Bibcode: 2018GEcoC..1600460L. 
  36. ↑ "Geographic distribution patterns and status assessment of threatened plants in China" (2008). Biodiversity and Conservation 17 (7): 1783–1798. doi:10.1007/s10531-008-9384-6. Bibcode: 2008BiCon..17.1783Z. 
  37. ↑ 童思九။ Guizhou's biodiversity ranks among top in China (in en)။ 2024-06-01 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  38. ↑ Chen, Yang (2002). "Geographical distribution patterns of endangered fishes, amphibians, reptiles and mammals and their hotspots in China: a study based on "China Red Data Book of Endangered Animals"". Biodiversity Science 10 (4): 359–368. doi:10.17520/biods.2002050. 
  39. ↑ BirdLife International (2013)။ Important Bird Areas factsheet: Cao Hai Nature Reserve။ 24 February 2013 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  40. ↑ "Diversity and traditional knowledge of medicinal plants used by Shui people in Southwest China" (2023-05-30). Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine 19 (1): 20. doi:10.1186/s13002-023-00594-4. ISSN 1746-4269. PMID 37254191. 
  41. ↑ 关晓萌။ Guizhou lawmakers focus on mineral resources။ 2024-06-01 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  42. ↑ You must specify title = and url = when using {{cite web}}. (in zh-hans)။ Ministry of Civil Affairs။
  43. ↑ Census Office of the State Council of the People's Republic of China; Population and Employment Statistics Division of the National Bureau of Statistics of the People's Republic of China (2012)။ 中国2010人口普查分乡、镇、街道资料 (1 ed.)။ Beijing: China Statistics Print။ ISBN 978-7-5037-6660-2။
  44. ↑ Ministry of Civil Affairs (August 2014)။ 《中国民政统计年鉴2014》 (တရုတ်ဘာသာစကားဖြင့်)။ China Statistics Print။ ISBN 978-7-5037-7130-9။
  45. ↑ 国务院人口普查办公室、国家统计局人口和社会科技统计司编 (2022)။ 中国2020年人口普查分县资料။ Beijing: China Statistics Print။ ISBN 978-7-5037-9772-9။
  46. ↑ 国务院人口普查办公室、国家统计局人口和社会科技统计司编 (2012)။ 中国2010年人口普查分县资料။ Beijing: China Statistics Print။ ISBN 978-7-5037-6659-6။
  47. ↑ ၄၇.၀ ၄၇.၁ Roberts၊ Edmund (1837)။ Embassy to the Eastern Courts of Cochin-China, Siam, and Muscat။ New York: Harper & Brothers။ p. 123။
  48. ↑ ၄၈.၀ ၄၈.၁ Market Profiles on Chinese Cities and Provinces : Guizhou Province။ Hong Kong Trade Development Council (HKTD)/Guizhou Statistical Yearbook 2008 (January 2009)။ 2010-11-27 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  49. ↑ ၄၉.၀ ၄၉.၁ China Economy @ China Perspective။ 2015-12-08 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 2011-11-01 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  50. ↑ Coal output in SW China province tops 100 mln tons။ People's Daily Online (2005-12-24)။ 2008-07-06 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  51. ↑ The China Perspective | Guizhou Economic Facts and Data
  52. ↑ ၅၂.၀ ၅၂.၁ ၅၂.၂ ကိုးကား အမှား - Invalid <ref> tag; no text was provided for refs named :0
  53. ↑ Lan၊ Xiaohuan (2024)။ How China Works: An Introduction to China's State-led Economic Development။ ဘာသာပြန်သူ Topp၊ Gary။ Palgrave Macmillan။ doi:10.1007/978-981-97-0080-6။ ISBN 978-981-97-0079-0။
  54. ↑ "Guizhou, One of China's Underdeveloped Provinces, Vows to Build 10,000 km of Highway, More Than All of France"။ www.prnewswire.com (သတင်းထုတ်ပြန်ချက်) (အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားဖြင့်)။ 2018-08-27 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  55. ↑ You must specify title = and url = when using {{cite web}}.။ 6 March 2014 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  56. ↑ You must specify title = and url = when using {{cite web}}.။ 6 March 2014 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  57. ↑ You must specify title = and url = when using {{cite web}}.။ 6 March 2014 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  58. ↑ You must specify title = and url = when using {{cite web}}.။ 6 March 2014 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  59. ↑ You must specify title = and url = when using {{cite web}}.။ National Bureau of Statistics of China။ 2009-08-05 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။
  60. ↑ You must specify title = and url = when using {{cite web}}.။ National Bureau of Statistics of China။ 2012-09-14 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။
  61. ↑ You must specify title = and url = when using {{cite web}}.။ National Bureau of Statistics of China။ 2012-05-10 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။
  62. ↑ You must specify title = and url = when using {{cite web}}.။ National Bureau of Statistics of China။ 2012-06-19 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။
  63. ↑ You must specify title = and url = when using {{cite web}}.။ National Bureau of Statistics of China။ 2012-08-29 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။
  64. ↑ Communiqué of the National Bureau of Statistics of People's Republic of China on Major Figures of the 2010 Population Census။ National Bureau of Statistics of China။ 2013-07-27 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။
  65. ↑ "FACTBOX-Key takeaways from China's 2020 population census"၊ 11 May 2021။ 
  66. ↑ Heather Kathleen Mary Terrell (May 2005)။ Fertility in China in 2000 : A County Level Analysis (thesis, 140 p.)။ Texas A & M University။ 2010-11-27 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
  67. ↑ ၆၇.၀ ၆၇.၁ ၆၇.၂ China General Social Survey 2009, Chinese Spiritual Life Survey (CSLS) 2007. Report by: Xiuhua Wang (2015, p. 15) Archived 2015-09-25 at the Wayback Machine.
  68. ↑ "Guizhou, One of China's Underdeveloped Provinces, Vows to Build 10,000 km of Highway, More Than All of France"။ www.prnewswire.com (သတင်းထုတ်ပြန်ချက်) (အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားဖြင့်)။ 2018-08-27 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။

ပြင်ပလင့်

[ပြင်ဆင်ရန်]


ကိုးကား အမှား - <ref> tags exist for a group named "note", but no corresponding <references group="note"/> tag was found

"https://my.wikipedia.org/w/index.php?title=ကွေ့ကျိုး&oldid=865275" မှ ရယူရန်