တေဇောဓာတ်
| တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ဖော်ပြချက် |
| ဗုဒ္ဓဘာသာ |
|---|
 |
တေဇောဓာတ်သည် ရုပ်ကလာပ်များတွင် ပါဝင်သော မဟာဘုတ်တရားတစ်ပါးဖြစ်ပြီး၊ လက္ခဏ၊ ရသ၊ ပစ္စုပဋ္ဌာန်၊ ပဒဋ္ဌာန် ဟူသော သဘောလေးပါးဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်။
- လက္ခဏ - ပူမှု (သို့မဟုတ် အေးမှု) သဘော (ဥဏှတ္တလက္ခဏာ)
- ရသ - ကလာပ်တူ ရုပ်တရားတို့ကို ရင့်ကျက်စေခြင်း ကိစ္စ (ပရိပါစနရသာ)
- ပစ္စုပဋ္ဌာန် - ကလာပ်တူ ရုပ်တရားတို့ကို နူးညံ့အောင် လျော်စွာ ပြုပြင်ပေးတတ်သော သဘော (မဒ္ဒဝါနုပ္ပဒါနပစ္စုပဋ္ဌာနာ)
- ပဒဋ္ဌာန် - မိမိမှကြွင်းသော ကလာပ်တူ ဓာတ်သုံးပါး (ပထဝီ၊ အာပေါ၊ ဝါယော) အကြောင်းတရား (အဝသေသဓာတုတ္တယပဒဋ္ဌာနာ)
တေဇောဓာတ်၏ အဓိပ္ပါယ်နှင့် လုပ်ငန်းဆောင်တာ
[ပြင်ဆင်ရန်]“တေဇော” ဟူသည်မှာ ရင့်ကျက်စေတတ်သော သဘောရှိသည့် ဓာတ်ကို ဆိုလိုသည် [၃]။ ပကတိမီးသည် ထိုထိုဝတ္ထုကို ကျက်စေ၊ ပူလောင်စေ၊ လောင်ကျွမ်းစေသကဲ့သို့၊ ဤတေဇောဓာတ်သည် ကလာပ်တူ ရုပ်တရားများကို ရင့်ကျက်စေ၊ ပူနွေးစေ၊ လောင်ကျွမ်းစေတတ်သည်။ ဥပမာ- ချိပ်၊ ဖယောင်းစသည်ကို မီးက နူးညံ့ပျော့ပျောင်းစေသကဲ့သို့၊ တေဇောဓာတ်ကလည်း ကလာပ်တူ ရုပ်တရားများကို နူးညံ့အောင် ပြုပြင်ပေးပြီး၊ ဤသဘောကို ရှုသော ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်၏ ဉာဏ်၌ ထင်လာသည်။ ထို့ကြောင့် တေဇောဓာတ်ကောင်းသူများသည် အသားအရေ နူးညံ့ပျော့ပျောင်းလှသည်။
တေဇောဓာတ်သည် မိမိမှကြွင်းသော မဟာဘုတ်သုံးပါးနှင့် ဆက်နွှယ်လျက် အလုပ်လုပ်သည်။ ၎င်းသည် ပထဝီဓာတ်ကို ထောက်တည်ရာ (လောင်စာ)၊ အာပေါဓာတ်ကို ဖွဲ့စည်းပေးသူ (လောင်ဆီ)၊ ဝါယောဓာတ်ကို ထောက်ကန်ပေးသူ (လေမှုတ်ပေးမှု) အဖြစ် အားပြုပြီး၊ ကလာပ်တူ ဓာတ်သုံးပါးကို ရင့်ကျက်စေသည် [၄]။ ထို့ကြောင့် ဤဓာတ်သုံးပါးသည် တေဇောဓာတ်၏ အနီးကပ်ဆုံး အကြောင်းတရား (ပဒဋ္ဌာန်) ဖြစ်သည်။ [၂]
တေဇောဓာတ်၏ အမျိုးအစားများ
[ပြင်ဆင်ရန်]တေဇောဓာတ်တွင် ခန္ဓာကိုယ်၌ ပကတိရှိသော ဥသ္မာတေဇော ရှိသည်။ ၎င်းသည် ကိုယ်ငွေ့ဓာတ်ဖြစ်ပြီး၊ ဆောင်းတွင် နွေးစေ၍ နွေတွင် အေးစေသည်။ ဤဥသ္မာတေဇောအပြင် သန္တပ္ပန စသော တေဇော လေးမျိုး ရှိသေး၏-
- သန္တပ္ပနတေဇော - ဥသ္မာတေဇော ဖောက်ပြန်လာသောအခါ အပူဒီဂရီတက်ကာ၊ တစ်ရက်ခြား၊ နှစ်ရက်ခြား ဖျားနာစေသော တေဇောဖြစ်သည်။
- ဍာဟတေဇော - အလွန်ပူပြင်းသော တေဇောဖြစ်ပြီး၊ ပူလှသဖြင့် ညည်းညူစေ၍ ရေအေး၊ ယပ်လေခတ်မှုကို လိုလားစေသည်။ ၎င်းသည် မီးကဲ့သို့ လောင်ကျွမ်းစေတတ်သည်။
- ဇိရဏတေဇော - အိုမင်းရင့်ရော်မှုကို ဖြစ်စေသော တေဇောဖြစ်ပြီး၊ ဆံဖြူ၊ သွားကျိုး၊ မျက်စိမွဲ၊ အသားအရေတွန့်၊ အရွယ်ယိုယွင်းမှုကို ဖြစ်စေသည် [၅]။
- ပါစကတေဇော - အစာကို ကြေကျက်စေသော ဝမ်းမီးဖြစ်ပြီး၊ စားမျိုအပ်၊ သောက်အပ်၊ ခဲအပ်၊ လျက်အပ်သော အာဟာရများကို ရင့်ကျက်စေကာ၊ ရသဓာတ်၊ အသွေး၊ အသား စသည်အထိ ပြောင်းလဲပေးသည်။ ၎င်းသည် ဇီဝိတနဝကကလာပ်တွင် ပါဝင်သော ကမ္မဇရုပ်ဖြစ်သည် [၆]။
ဥသ္မာတေဇောသည် ခန္ဓာတွင် အမြဲရှိသော ပကတိတေဇောဖြစ်ပြီး၊ အထက်ပါ သန္တပ္ပန၊ ဍာဟ၊ ဇိရဏ၊ ပါစက တေဇောလေးမျိုးသည် အခြေအနေအလိုက် ဖြစ်ပေါ်လာသော တေဇောများဖြစ်သည်။ သန္တပ္ပနနှင့် ဍာဟတေဇောတို့သည် ဖျားနာချိန်တွင် ဖောက်ပြန်ဖြစ်ပေါ်လာပြီး၊ ဇိရဏတေဇောသည် အရွယ်ဆုတ်ယုတ်ချိန်တွင် ထင်ရှားလာကာ၊ ပါစကတေဇောသည် အာဟာရဓာတ်ပြောင်းလဲမှုကို ဆောင်ရွက်ပေးသည်။ [၂]
ပါစကတေဇော၏ အရေးပါမှု
[ပြင်ဆင်ရန်]ပါစကတေဇော (ဝမ်းမီး) သည် အစာကို ကျက်စေပြီး အာဟာရဓာတ်အဖြစ် ပြောင်းလဲပေးသည်။ ၎င်းကြောင့် စားမျိုအပ်၊ သောက်အပ်၊ ခဲအပ်၊ လျက်အပ်သော အာဟာရသည် ရသဓာတ်၊ အသွေး၊ အသား၊ အဆီခဲ၊ အကြော၊ အရိုး၊ ရိုးတွင်းခြင်ဆီ၊ သုက်သွေးအထိ အဆင့်ဆင့် ပြောင်းလဲသွားသည် [၇]။ ဤပါစကတေဇောသည် ကမ္မဇရုပ်ဖြစ်ပြီး၊ ကံအားလျော်စွာ အချို့၌ ဝမ်းမီးကောင်း၍ အစာကို မှန်မှန်ချက်နိုင်သော်လည်း၊ အချို့၌ ညံ့ဖျင်း၍ မချက်နိုင်၊ သို့မဟုတ် လွန်ကဲနေတတ်သည်။ ပါစကတေဇော၏ အားကောင်းမှုသည် စိတ္တဇ၊ ဥတုဇ၊ အာဟာရဇ ရုပ်တရားတို့၏ အထောက်အပံ့ပေါ်တွင် မူတည်သည်။ စိတ်ကို သမထ၊ ဝိပဿနာကုသိုလ်ဖြင့် ပြုပြင်ပေးပါက စိတ္တဇရုပ်ကောင်းများ ဖြစ်ပေါ်လာပြီး၊ မျှတသော ဥတု၊ အာဟာရဖြင့် ဥတုဇ၊ အာဟာရဇရုပ်များ ကောင်းမွန်လာသည်။ ဤရုပ်များ၏ အထောက်အပံ့ကြောင့် ကမ္မဇတေဇောဓာတ် (ပါစကဝမ်းမီး) အားကောင်းလာနိုင်သည်။ ထို့ပြင် ပစ္စုပ္ပန်ကုသိုလ်ကံကောင်းများက အတိတ်ကံ၏ အကျိုးပေးမှုကို အခွင့်သာစေပြီး၊ ဝမ်းမီးအားကောင်းမှုကို ထောက်ပံ့ပေးနိုင်သည်။ [၂]
တေဇောဓာတ်၏ အကျိုးသက်ရောက်မှု
[ပြင်ဆင်ရန်]တေဇောဓာတ်သည် ကိုယ်တွင်းရှိ အစာ၊ အရည်များကို ကျက်စေပြီး၊ ရုပ်တရားများ၏ အရောင်အဆင်းပြည့်စုံမှုကို ဆောင်ကြဉ်းကာ ပုပ်သိုးမှုမှ ကာကွယ်ပေးသည် [၈]။ ၎င်းကြောင့် ကိုယ်ခန္ဓာသည် နူးညံ့ပျော့ပျောင်းပြီး ကျန်းမာလှပမှုကို ထိန်းသိမ်းပေးသည်။ သို့သော် ဖောက်ပြန်လာသောအခါ ဖျားနာမှု (သန္တပ္ပန၊ ဍာဟ)၊ အိုမင်းမှု (ဇိရဏ) ကဲ့သို့သော ဆိုးကျိုးများကို ဖြစ်စေသည်။ [၂]
တေဇောဓာတ် ရှုနည်း
[ပြင်ဆင်ရန်]တေဇောဓာတ်ကို ရှုရာတွင် (၆)ဒွါရ၊ (၄၂)ကောဋ္ဌာသ၌ ရှိသော ရုပ်ကလာပ်များကို ဓာတ်ခွဲ၍၊ စိတ္တဇ၊ ဥတုဇ၊ အာဟာရဇ ရုပ်ကလာပ်များမှ တေဇောဓာတ်ကို ရွေးထုတ်ရှုရသည်။ ရုပ်ကလာပ်တစ်ခု၏ ရုပ်တရားများကို အစဉ်အတိုင်း ကုန်စင်အောင် သိမ်းဆည်းရှုပွားခြင်းဖြင့် တေဇောဓာတ်၏ သဘောသတ္တိကို ထိုးထွင်းသိနိုင်သည်။ [၂]
ဆက်စပ်ဖတ်ရှုရန်
ကိုးကား
- ↑ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၆၈။ ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၃၆၂။ ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၇၃။)
- ↑ ၂.၀ ၂.၁ ၂.၂ ၂.၃ ၂.၄ ၂.၅ နိဗ္ဗာနဂါမိနိပဋိပဒါ - စတုတ္ထတွဲ - ဖားအောက်တောရဆရာတော်
- ↑ (တေဇေတိ ပရိပါစေတီတိ တေဇော။ ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၃၄၅။)
- ↑ (တေဇောဓာတု ပထဝီပတိဋ္ဌိတာ အာပေါသင်္ဂဟိတာ ဝါယောဝိတ္ထမ္ဘိတာ။ ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၃၆၅။)
- ↑ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၃၄၅။ မဟာဋီ၊၁၊၄၃၀။)
- ↑ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၃၄၅။ မဟာဋီ၊၁၊၄၃၀။)
- ↑ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၃၄၅။ မဟာဋီ၊၁၊၄၃၀။)
- ↑ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၃၆၁။)