နတ္ထိပစ္စည်း
| တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ဖော်ပြချက် |
| ဗုဒ္ဓဘာသာ |
|---|
 |
[၁] ထင်ရှားမရှိ သည်၏ အဖြစ်ဖြင့် ကျေးဇူးပြုတတ်သော သတ္တိ၊ နတ္ထိပစ္စည်း။ (မိုက်မှောင်ဖြစ်စေ ငြိမ်း သေလေပြီး ဆီမီးပုံသွေး ဖြစ်ခွင့်ပေး၍ ကျေးဇူးပြုခြင်း လက္ခဏာရှိသော တရား။ [၂] ရဟန္တာတို့၏ စုတိကြဉ်သော ရှေးရှေးသောစိတ် ၈၉ စေတသိက် ၅၂-ပါးသည် နတ္ထိပစ္စည်း၏ ပစ္စည်းတရား ဖြစ်သည်၊ ရဟန္တာတို့၏ စုတိစိတ်နှင့်တကွ နောက် နောက်သောစိတ် ၈၉ စေတသိက် ၅၂-ပါးသည် နတ္ထိပစ္စည်း၏ ပစ္စယုပ္ပန်ဖြစ်သည်၊ စိတ္တဇရုပ်, ပဋိသန္ဓေကမ္မဇရုပ်, ဗာဟိရရုပ်, အာဟာရဇရုပ်, အသညသတ်ကမ္မဇရုပ်, ပဝတ္တိကမ္မဇရုပ်သည် နတ္ထိပစ္စည်း၏ ပစ္စနိက်ဖြစ်သည်။ [၃][၄]
နတ္ထိပစ္စည်း
[ပြင်ဆင်ရန်]နတ္ထိပစ္စည်းသည် ပဋ္ဌာန်း ၂၄ ပစ္စည်းတို့တွင် တစ်ခုအပါအဝင်ဖြစ်ပြီး "မရှိခြင်း" သဘောကို ဖော်ညွှန်းပါသည်။ "နတ္ထိ" ဟူသော ပါဠိဝေါဟာရ၏ အဓိပ္ပာယ်မှာ "မရှိ" ဟု အနက်ရပါသည်။ ဤ၌ ရှေးဦးစွာ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သော တရားတစ်ခု ချုပ်ငြိမ်းခြင်းကြောင့် နောက်ထပ်တရားတစ်ခု ဖြစ်ပေါ်လာရန် နေရာဖယ်ပေးလိုက်သည့် သဘောကို ဆိုလိုပါသည်။
နတ္ထိပစ္စည်း၏ သဘော
[ပြင်ဆင်ရန်]နတ္ထိပစ္စည်း၏ အဓိကသဘောမှာ ရှေးဖြစ်သော တရားတစ်ခု ချုပ်ငြိမ်းခြင်း (မရှိတော့ခြင်း) ကြောင့် နောက်ဖြစ်မည့် တရားတစ်ခု ဖြစ်ပေါ်လာရန် အခွင့်အရေး ဖန်တီးပေးခြင်းပင် ဖြစ်ပါသည်။ ဥပမာအားဖြင့် မီးငြိမ်းသွားသောအခါ အမှောင်ထု ဖြစ်ပေါ်လာသကဲ့သို့ ဖြစ်ပါသည်။ မီးမရှိတော့သည့်အတွက် အမှောင်ဖြစ်ပေါ်လာရန် နေရာရရှိသွားခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ ဤတွင် မီး၏ မရှိခြင်း (နတ္ထိ) သည် အမှောင်၏ ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းကို ကျေးဇူးပြုပါသည်။
နတ္ထိပစ္စည်းကို နာမ်တရားတို့၏ ဆက်စပ်မှုကို ရှင်းလင်းပြသရာတွင် အဓိကအားဖြင့် အသုံးပြုပါသည်။ ရုပ်တရားတို့၌မူ အသုံးနည်းပါးပါသည်။
နတ္ထိပစ္စည်း၏ ဥပမာများ
[ပြင်ဆင်ရန်]- စိတ်၏ ဖြစ်စဉ် (စိတ္တက္ခဏ): စိတ်တစ်ခု ချုပ်ငြိမ်းသွားသောအခါ နောက်ထပ် စိတ်တစ်ခု ဖြစ်ပေါ်လာပါသည်။ ရှေးစိတ်၏ ချုပ်ငြိမ်းခြင်း (နတ္ထိ) သည် နောက်စိတ်၏ ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းကို ကျေးဇူးပြုပါသည်။ ဥပမာအားဖြင့် ပထမစိတ်၏ အဆုံး၌ ဒုတိယစိတ် ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းသည် ပထမစိတ်၏ မရှိတော့ခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာရခြင်း ဖြစ်ပါသည်။
- စေတသိက်များ၏ ဖြစ်စဉ်: စေတသိက်တစ်ခု ချုပ်ငြိမ်းသွားသောအခါ နောက်ထပ် စေတသိက်တစ်ခု ဖြစ်ပေါ်လာပါသည်။ ရှေးစေတသိက်၏ ချုပ်ငြိမ်းခြင်း (နတ္ထိ) သည် နောက်စေတသိက်၏ ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းကို ကျေးဇူးပြုပါသည်။ ဥပမာအားဖြင့် ဒေါသစေတသိက် ချုပ်ငြိမ်းသွားမှ မေတ္တာစေတသိက် ဖြစ်ပေါ်လာနိုင်ပါသည်။
နတ္ထိပစ္စည်းနှင့် ဝိဂတပစ္စည်းတို့၏ ကွာခြားချက်
[ပြင်ဆင်ရန်]နတ္ထိပစ္စည်းနှင့် သဘောတူညီမှုရှိသော အခြားပစ္စည်းတစ်ခုမှာ ဝိဂတပစ္စည်း ဖြစ်ပါသည်။ နှစ်ခုစလုံးသည် "မရှိခြင်း" သဘောကို ဖော်ပြသော်လည်း အနည်းငယ် ကွဲပြားမှု ရှိပါသည်။
- နတ္ထိပစ္စည်း: ရှေးတရား၏ ချုပ်ငြိမ်းခြင်းကြောင့် နောက်တရား ဖြစ်ပေါ်လာရန် အခွင့်အရေး ဖန်တီးပေးခြင်း။ (မရှိခြင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းကို ကျေးဇူးပြုခြင်း)
- ဝိဂတပစ္စည်း: ရှေးတရား၏ ချုပ်ငြိမ်းခြင်းကိုသာ သက်သက် ဖော်ပြခြင်း။ (ချုပ်ငြိမ်းခြင်းကိုသာ ဖော်ပြပြီး နောက်တရား ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းကို တိုက်ရိုက် မဖော်ပြပါ)
ဥပမာအားဖြင့် မီးငြိမ်းသွားသောအခါ အမှောင်ထု ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းကို ဖော်ပြခြင်းသည် နတ္ထိပစ္စည်းဖြစ်ပြီး မီးငြိမ်းသွားခြင်းကို သက်သက် ဖော်ပြခြင်းသည် ဝိဂတပစ္စည်း ဖြစ်ပါသည်။ နတ္ထိပစ္စည်းသည် အကြောင်းအကျိုး ဆက်စပ်မှုကို ပိုမို အလေးထား ဖော်ပြပါသည်။
နတ္ထိပစ္စည်းကို နားလည်ခြင်းအားဖြင့် နာမ်တရားတို့၏ ဆက်စပ်မှုကို ပိုမို နားလည်နိုင်ပါသည်။ အထူးသဖြင့် စိတ်နှင့် စေတသိက်တို့၏ အစဉ်တစိုက် ဖြစ်ပေါ်နေပုံ (စိတ်အစဉ်) ကို နားလည်ရာတွင် များစွာ အထောက်အကူ ဖြစ်စေပါသည်။