မဂ္ဂင် ၈ ပါး
| တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ဖော်ပြချက် |
| ဗုဒ္ဓဘာသာ |
|---|
 |
အရိယာမဂ်သည်
သောတာပတ္တိမဂ် = ပဌမမဂ်၊
သကဒါဂါမိမဂ် = ဒုတိယမဂ်၊
အနာဂါမိမဂ် = တတိယမဂ်၊
အရဟတ္တမဂ် = စတုတ္ထမဂ် ဟု လေးမျိုးရှိ၏၊
ယင်းမဂ်လေးမျိုး၌ ယှဉ်သော စေတသိက်များတွင်
၁။ သမ္မာဒိဋ္ဌိ = ပညာ၊
၂။ သမ္မာသင်္ကပ္ပ = ဝိတက်၊
၃။ သမ္မာဝါစာ = ဝိရတီ၊
၄။ သမ္မာကမ္မန္တ = ဝိရတီ၊
၅။ သမ္မာအာဇီဝ = ဝိရတီ၊
၆။ သမ္မာဝါယာမ = ဝီရိယ၊
၇။ သမ္မာသတိ = သတိ၊
၈။ သမ္မာသမာဓိ= ဧကဂ္ဂတာဟု
စေတသိက်ရှစ်လုံးပါဝင်ရာ ယင်းစေတသိက်ရှစ်လုံးကို မဂ္ဂင် ရှစ်ပါးဟု ခေါ်၏။[၁][၂]
မဂ်
[ပြင်ဆင်ရန်]ထိုမဂ္ဂင်ရှစ်ပါးအပေါင်းကိုပင် ပါဠိသက် မြန်မာဝေါဟာရအားဖြင့် မဂ်ဟု သုံးနှုန်း ခေါ်ဝေါ်ခြင်းဖြစ်သည်။ သမ္မာဒိဋ္ဌိစသော တစ်ပါးစီကို မဂ္ဂင်ဟု ခေါ်၍ ယင်းရှစ်ပါး အပေါင်းကို မဂ်ဟုခေါ်ဝေါ်ခြင်းဖြစ်သည်။ မဂ္ဂပုဒ်၏ အကြောင်းဗျုပ္ပတ် အဓိပ္ပာယ်ကို ဖော်ကြရာ၌ -
ကိလေသာတို့ကို သတ်လျက် နိဗ္ဗာန်သို့ သွားတတ်သောကြောင့်မဂ်၊
နိဗ္ဗာန်ကိုရှာမှီး တတ်သောကြောင့်မဂ်၊
နိဗ္ဗာန်ကိုအလိုရှိသော သူတို့သည် ကျင့်အပ်သောကြောင့် မဂ် စသည်ဖြင့် အဋ္ဌကထာဋီကာများ၌ အမျိုးမျိုးပင် ဖော်ပြကြ၏။ [၃] [၄]
မဂ္ဂင်ရှစ်ပါးကို လောကီမဂ္ဂင်ရှစ်ပါး နှင့် လောကုတ္တရာ မဂ္ဂင်ရှစ်ပါး ဟူ၍ နှစ်မျိုးခွဲခြားနိုင်ပြီး၊ လောကီမဂ္ဂင်ရှစ်ပါးတွင်လည်း သမထပိုင်း မဂ္ဂင်ရှစ်ပါး နှင့် ဝိပဿနာပိုင်း မဂ္ဂင်ရှစ်ပါး ဟူ၍ နှစ်မျိုးရှိသည်။
သမထပိုင်း မဂ္ဂင်ရှစ်ပါး
[ပြင်ဆင်ရန်]သမထပိုင်း မဂ္ဂင်ရှစ်ပါးသည် စိတ်တည်ငြိမ်မှု (သမာဓိ) ကို အဓိကထားပြီး ကျင့်စဉ်တစ်ခုဖြစ်သည်။ ယောဂါဝစရရဟန်းတော်တစ်ပါးသည် ဤမဂ္ဂင်ရှစ်ပါးကို အောက်ပါအတိုင်း ဖြည့်ကျင့်ရသည်။
၁။ သီလမဂ္ဂင်သုံးပါး
- သမ္မာဝါစာ= ဝစီဒုစရိုက်လေးပါး (မုသား၊ ကုန်းတိုက်၊ ရိုင်းစိုင်း၊ အချည်းနှီးစကား) မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း။
- သမ္မာကမ္မန္တ= ကာယဒုစရိုက်သုံးပါး (သတ်ခြင်း၊ ခိုးခြင်း၊ မှားယွင်းသောကာမဂုဏ်) မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း။
- သမ္မာအာဇီဝ= မိစ္ဆာအာဇီဝ (မှားယွင်းသော အသက်မွေးမှု) မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း။
ဤသီလသုံးပါးကို စင်ကြယ်အောင် ဖြည့်ကျင့်ပြီး၊ သမထပိုင်း၏ အုတ်မြစ်အဖြစ် ဆောက်တည်ရသည်။
၂။ သမာဓိမဂ္ဂင်သုံးပါး သီလတည်းဟူသော မြေပေါ်တွင် ရပ်တည်ပြီး၊ သမာဓိမဂ္ဂင်သုံးပါးကို ကျင့်ရသည်။
- သမ္မာဝါယာမ= ဥပမာ၊ ကသိုဏ်းကို ရှုရာ၌ ကသိုဏ်းပဋိဘာဂနိမိတ်အာရုံကို သိအောင် ကြိုးစားအားထုတ်ခြင်း၊ စိတ်ငြိမ်ဝပ်စွာ ကပ်တည်နေအောင် အားထုတ်ခြင်း။
- သမ္မာသတိ= ကသိုဏ်းပဋိဘာဂနိမိတ်အာရုံကို အမှတ်ရနေ၍ သတိမြဲခြင်း။
- သမ္မာသမာဓိ= ကသိုဏ်းပဋိဘာဂနိမိတ်အာရုံတစ်ခုတည်း၌ စိတ်ငြိမ်ဝပ်စွာ ကပ်တည်နေခြင်း။
၃။ ပညာမဂ္ဂင်နှစ်ပါး
- သမ္မာဒိဋ္ဌိ= ကသိုဏ်းပဋိဘာဂနိမိတ်အာရုံကို ထွင်းဖောက်သိမြင်ခြင်း (ဈာနသမ္မာဒိဋ္ဌိ)။
- သမ္မာသင်္ကပ္ပ= ကသိုဏ်းပဋိဘာဂနိမိတ်အာရုံပေါ်သို့ စိတ်ကို ရှေးရှုတင်ပေးခြင်း။
အကယ်၍ ဓာတ်ကမ္မဋ္ဌာန်းကို အားထုတ်ပါက၊
- သမ္မာဒိဋ္ဌိ= ဓာတ်ကြီးလေးပါး၏ ကိုယ်ပိုင်သဘာဝလက္ခဏာကို ထွင်းဖောက်သိမြင်ခြင်း။
- သမ္မာသင်္ကပ္ပ= ဓာတ်လေးပါး၏ သဘာဝလက္ခဏာအာရုံပေါ်သို့ ဘာဝနာစိတ်ကို ရှေးရှုတင်ပေးခြင်း။
- သမ္မာဝါယာမ= ဓာတ်ကြီးလေးပါးအာရုံကို သိအောင် ကြိုးစားအားထုတ်ခြင်း၊ ဘာဝနာစိတ်ကို ငြိမ်ဝပ်စွာ ကပ်တည်နေအောင် အားထုတ်ခြင်း။
- သမ္မာသတိ= ဓာတ်ကြီးလေးပါးအာရုံကို အမှတ်ရနေခြင်း၊ မမေ့ပျောက်ခြင်း။
- သမ္မာသမာဓိ= ဓာတ်ကြီးလေးပါးအာရုံ၌ စိတ်တည်ငြိမ်နေခြင်း။
ဤသီလမဂ္ဂင်သုံးပါး၊ သမာဓိမဂ္ဂင်သုံးပါး၊ ပညာမဂ္ဂင်နှစ်ပါး ပေါင်းလျှင် သမထပိုင်း မဂ္ဂင်ရှစ်ပါး ဖြစ်လာသည်။ ၎င်းသည် စိတ်တည်ငြိမ်မှုကို ရရှိရန် ရည်ရွယ်ပြီး၊ ဝိပဿနာပိုင်းသို့ ဆက်လက်တိုးတက်ရန် အုတ်မြစ်ဖြစ်သည်။
ဝိပဿနာပိုင်း မဂ္ဂင်ရှစ်ပါး
[ပြင်ဆင်ရန်]ဝိပဿနာပိုင်း မဂ္ဂင်ရှစ်ပါးသည် သစ္စာလေးပါး (ဒုက္ခသစ္စာ၊ သမုဒယသစ္စာ၊ နိရောဓသစ္စာ၊ မဂ္ဂသစ္စာ) ကို ထိုးထွင်းသိမြင်ရန် ကျင့်စဉ်ဖြစ်သည်။ ဘုရားရှင်က မဟာသတိပဋ္ဌာနသုတ္တန် [၅] တွင် သမ္မာဒိဋ္ဌိကို လေးမျိုးခွဲခြားဟောကြားထားသည်။
၁။ သစ္စာလေးပါးကို သိခြင်းသည် သမ္မာဒိဋ္ဌိ
- ဒုက္ခသစ္စာ= ဥပါဒါနက္ခန္ဓာငါးပါး (ရူပုပါဒါနက္ခန္ဓာ၊ ဝေဒနုပါဒါနက္ခန္ဓာ၊ သညုပါဒါနက္ခန္ဓာ၊ သင်္ခါရုပါဒါနက္ခန္ဓာ၊ ဝိညာဏုပါဒါနက္ခန္ဓာ) ကို သိသော ဉာဏ်သည် သမ္မာဒိဋ္ဌိ။ ၎င်းတို့သည် အတိတ်၊ အနာဂတ်၊ ပစ္စုပ္ပန်၊ အဇ္ဈတ္တ၊ ဗဟိဒ္ဓ စသည့် အခြင်းအရာအားဖြင့် တည်နေသည်။
- သမုဒယသစ္စာ= တဏှာ၊ ကိလေသာ၊ အကုသိုလ်တရားများ၊ ကုသိုလ်တရားများကို အကြောင်းခံ၍ ဖြစ်ပေါ်သော ကုသိုလ်ကံ၊ အကုသိုလ်ကံ၊ အဝိဇ္ဇာ၊ သင်္ခါရ စသည့် အနုလောမပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်ကို သိသော ဉာဏ်သည် သမ္မာဒိဋ္ဌိ။
- နိရောဓသစ္စာ= အဝိဇ္ဇာ၊ တဏှာ၊ သင်္ခါရ စသည်တို့ ချုပ်ငြိမ်းပုံ (ပဋိလောမပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်) ကို သိသော ဉာဏ်သည် သမ္မာဒိဋ္ဌိ။
- မဂ္ဂသစ္စာ= နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်ကြောင်း ကျင့်စဉ်ဖြစ်သော မဂ္ဂင်ရှစ်ပါးကို သိသော ဉာဏ်သည် သမ္မာဒိဋ္ဌိ။
၂။ ဝိပဿနာအခိုက် မဂ္ဂင်ရှစ်ပါး
- သမ္မာဒိဋ္ဌိ= သစ္စာလေးပါးကို ထွင်းဖောက်သိမြင်ခြင်း။
- သမ္မာသင်္ကပ္ပ= သစ္စာလေးပါးအာရုံပေါ်သို့ စိတ်ကို ရှေးရှုတင်ပေးခြင်း။
- သမ္မာဝါယာမ= သစ္စာလေးပါးကို ထိုးထွင်းသိအောင် ကြိုးစားအားထုတ်ခြင်း။
- သမ္မာသတိ= သစ္စာလေးပါးကို အမှတ်ရနေခြင်း။
- သမ္မာသမာဓိ= သစ္စာလေးပါးအာရုံ၌ စိတ်ငြိမ်ဝပ်စွာ တည်ကြည်နေခြင်း။
- သီလမဂ္ဂင်သုံးပါး (သမ္မာဝါစာ၊ သမ္မာကမ္မန္တ၊ သမ္မာအာဇီဝ) ကို ကြိုတင်ဖြည့်ကျင့်ထားပြီး ဖြစ်သည်။
ဤမဂ္ဂင်ရှစ်ပါးသည် လောကီမဂ္ဂသစ္စာ ဖြစ်ပြီး၊ အရိယမဂ်သို့ မဆိုက်မီ ရှေးအဖို့၌ ဖြည့်ကျင့်ရမည့် ပုဗ္ဗဘာဂ သတိပဋ္ဌာနမဂ် ဟု အဋ္ဌကထာများတွင် ဖော်ပြထားသည် [၆] ဤကျင့်စဉ်သည် ဝိပဿနာဉာဏ်ကို ရင့်ကျက်စေပြီး၊ လောကုတ္တရာမဂ္ဂင်ရှစ်ပါးသို့ ဦးတည်သည်။
လောကုတ္တရာ မဂ္ဂင်ရှစ်ပါး
[ပြင်ဆင်ရန်]လောကုတ္တရာ မဂ္ဂင်ရှစ်ပါးသည် ဝိပဿနာဉာဏ်ရင့်ကျက်ပြီး၊ အရိယမဂ်ဉာဏ်ဖြင့် နိဗ္ဗာန်ကို အာရုံယူ၍ ကိလေသာများကို အကြွင်းမဲ့ ပယ်သတ်သည်။
- သမ္မာဒိဋ္ဌိ= မဟာအသင်္ခတဓာတ် အငြိမ်းဓာတ် နိဗ္ဗာန်တရားကို ထွင်းဖောက်သိမြင်ခြင်း (မဂ္ဂသမ္မာဒိဋ္ဌိ)။
- သမ္မာသင်္ကပ္ပ= နိဗ္ဗာန်အာရုံပေါ်သို့ စိတ်ကို ရှေးရှုတင်ပေးခြင်း။
- သမ္မာဝါယာမ= နိဗ္ဗာန်ကို ထွင်းဖောက်သိမြင်ရန် ကြိုးစားအားထုတ်ခြင်း။
- သမ္မာသတိ= နိဗ္ဗာန်အာရုံကို အမှတ်ရနေခြင်း။
- သမ္မာသမာဓိ= နိဗ္ဗာန်အာရုံ၌ စိတ်ငြိမ်ဝပ်စွာ ကပ်တည်နေခြင်း။
- သမ္မာဝါစာ၊ သမ္မာကမ္မန္တ၊ သမ္မာအာဇီဝ= အရိယမဂ်ဉာဏ်ဖြင့် ကိလေသာများကို ပယ်သတ်သောကြောင့် ဤသီလသုံးပါး ရှေးရှုတည်နေသည်။
ဤလောကုတ္တရာ မဂ္ဂင်ရှစ်ပါးသည် နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်ကြောင်း မဂ္ဂသစ္စာဖြစ်ပြီး၊ အရဟတ္တမဂ်အခိုက် ကိလေသာများကို အနုပ္ပါဒနိရောဓ (နောင်မဖြစ်သော ချုပ်ခြင်း) ဖြင့် ချုပ်ငြိမ်းစေသည်။ ထို့နောက် သမ္မာဉာဏ် (ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်) နှင့် သမ္မာဝိမုတ္တိ (ဖိုလ်တရား) တို့ ဖြစ်ပေါ်လာသည်။ [၇]
ဆက်စပ်ဖတ်ရှုရန်
[ပြင်ဆင်ရန်]ကိုးကား
[ပြင်ဆင်ရန်]- ↑ Buddhist Teachings:Noble Eightfold Path။ 4 September 2012 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 23 September 2013 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
- ↑ Blogsome။ 10 November 2011 တွင် မူရင်းအား မော်ကွန်းတင်ပြီး။ 23 September 2013 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
- ↑ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၈၉။ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၅။ သာရတ္ထ၊၃၊၁၇၀။ မ၊ဋီ၊၁၊၁၉၅)။
- ↑ တိပိဋကအဘိဓာန် အတွဲ-၁၆
- ↑ (မ၊၁၊၈၈)
- ↑ (မ၊ဋ္ဌ၊၁၊၂၃၅)။
- ↑ သေရာညောင်စောင်းလျောင်းစက်သောအခါ - ဖားအောက်တောရဆရာတော်