ဝါယောဓာတ်
| တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ဖော်ပြချက် |
| ဗုဒ္ဓဘာသာ |
|---|
 |
ဝါယောဓာတ်သည် ရုပ်ကလာပ်များတွင် ပါဝင်သော မဟာဘုတ်တရားတစ်ပါးဖြစ်ပြီး၊ လက္ခဏ၊ ရသ၊ ပစ္စုပဋ္ဌာန်၊ ပဒဋ္ဌာန် ဟူသော သဘောလေးပါးဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်။
- ဝါယောဓာတု ဝိတ္ထမ္ဘနလက္ခဏာ - ထောက်ကန်မှု သို့မဟုတ် တောင့်မာစေမှု သဘော။
- သမုဒီရဏရသာ - တွန်းကန်ခြင်း သို့မဟုတ် ရွေ့ရှားစေခြင်း ကိစ္စ။
- အဘိနီဟာရပစ္စုပဋ္ဌာနာ - အတူဖြစ်သော ရုပ်တရားတို့ကို တစ်နေရာမှ တစ်နေရာသို့ ရှေးရှူ သယ်ဆောင်ပေးတတ်သော သဘော။
- အဝသေသဓာတုတ္တယပဒဋ္ဌာနာ - မိမိမှကြွင်းသော ကလာပ်တူ ဓာတ်သုံးပါး (ပထဝီ၊ အာပေါ၊ တေဇော) အကြောင်းတရား။ [၁]
ဝါယောဓာတ်၏ အဓိပ္ပါယ်နှင့် သဘာဝ
[ပြင်ဆင်ရန်]“ဝါယတီတိ ဝါယော” ဟူသည်မှာ လှုပ်ရှား၍ သွားတတ်သော သဘောရှိသည့် ဓာတ်ကို ဆိုလိုသည် (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၃၆၀။)။ ဝါယောဓာတ်သည် လေကဲ့သို့ တွန်းကန်ပြီး ရွေ့ရှားစေတတ်သည်။ “ဝါယတီတိ သမီရေတိ၊ ဒေသန္တရဥပါဒါဟိတုဘာဝေန ဘူတသင်္ဃာတံ ဂမေတီတိ အတ္ထော” ဟု ဖွင့်ဆိုထားသည့်အတိုင်း၊ ဝါယောဓာတ်သည် အတူဖြစ်သော ရုပ်တရားတို့ကို မူလနေရာမှ အခြားနေရာသို့ ပြောင်းရွှေ့ဖြစ်ပေါ်စေရန် အကြောင်းပြုသည် [၂]။ ဥပမာ- လေမှုတ်စက်ဖြင့် ဖောင်းပွလာသော ဘောလုံးတစ်လုံးကဲ့သို့၊ ဝါယောဓာတ်သည် ကလာပ်တူ ရုပ်တရားများကို ထောက်ကန်တောင့်မာစေပြီး လှုပ်ရှားသွားလာနိုင်အောင် တွန်းကန်ပေးသည်။ [၃]
ဝါယောဓာတ်၏ လက္ခဏ - ဝိတ္ထမ္ဘနသဘော
[ပြင်ဆင်ရန်]“ဝိတ္ထမ္ဘနလက္ခဏံ” ဟူသည်မှာ အတူဖြစ်သော ရုပ်တရားတို့ကို လျော့လျော့ရဲရဲ မဖြစ်ရအောင် ထောက်ကန်တောင့်မာစေခြင်း သဘောဖြစ်သည် [၄]။ ဥပမာ- လေဖြည့်ထားသော ဘောလုံးတစ်လုံးသည် အတွင်းလေဖိအားကြောင့် ဖောင်းပွခိုင်မာနေသကဲ့သို့၊ ဝါယောဓာတ်သည် ကလာပ်တူ ရုပ်တရားများကို တည်ငြိမ်အောင် ထောက်ကန်ပေးသည်။ ဤဓာတ် လွန်ကဲမြောက်မြားလာသောအခါ ခန္ဓာကိုယ်၌ အကြောများ တောင့်တင်းလာပြီး၊ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်၏ ဉာဏ်တွင် ဤသဘော ထင်ရှားလာသည်။ [၃]
ဝါယောဓာတ်၏ ရသ - သမုဒီရဏကိစ္စ
[ပြင်ဆင်ရန်]“သမုဒီရဏရသာ” ဟူသည်မှာ အတူဖြစ်သော ရုပ်တရားတို့ကို တွန်းကန်၍ ရွေ့ရှားစေခြင်း ကိစ္စဖြစ်သည်။ တွန်းကန်မှုရှိမှသာ လှုပ်ရှားမှု၊ ရွေ့ရှားမှု ဖြစ်ပေါ်နိုင်ပြီး၊ တွန်းကန်မှု မရှိလျှင် ရွေ့ရှားမှု မဖြစ်နိုင်ပေ။ ထို့ကြောင့် ပြည်ဆရာတော်ဘုရားကြီးက “သမုဒီရဏရသာ = တွန်းခြင်းကိစ္စရှိ၏” ဟု ဘာသာပြန်ဆိုထားသည် [၅]။ ဥပမာ- လေတိုက်ခတ်မှုကြောင့် သစ်ရွက်များ ရွေ့လျားသွားသကဲ့သို့၊ ဝါယောဓာတ်သည် ကလာပ်တူ ရုပ်တရားများကို တွန်းကန်၍ နေရာအသစ်သို့ ရွှေ့ပြောင်းစေသည်။ [၃]
ဝါယောဓာတ်၏ ပစ္စုပဋ္ဌာန် - အဘိနီဟာရသဘော
[ပြင်ဆင်ရန်]“အဘိနီဟာရပစ္စုပဋ္ဌာနာ” ဟူသည်မှာ အတူဖြစ်သော ရုပ်တရားတို့ကို တစ်နေရာမှ တစ်နေရာသို့ ရှေးရှူ သယ်ဆောင်ပေးတတ်သော သဘောဖြစ်သည်။ ဤသဘောကို “ဝါယတီတိ သမီရေတိ” ဟူသော အဆိုအရ ရှင်းပြထားပြီး၊ ဝါယောဓာတ်သည် မူလနေရာမှ အခြားနေရာသို့ ရုပ်ကလာပ်များ ပြောင်းရွှေ့ဖြစ်ပေါ်အောင် ဆောင်ရွက်ပေးသည် [၆]။ သို့သော် ပရမတ်တရားများသည် တစ်နေရာမှ တစ်နေရာသို့ ပြောင်းရွှေ့သွားခြင်း မဟုတ်ဘဲ၊ ဝါယောဓာတ်၏ စွမ်းအင်ကြောင့် နေရာအသစ်တွင် ရုပ်ကလာပ်များ အဆက်မပြတ် ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းသာ ဖြစ်သည်။
ဤသဘောကို စိတ္တဇရုပ်များနှင့် ဆက်စပ်၍ ရှင်းပြထားသည်။ မနောဒွါရိကဇော (၇)တန်အနက် ပထမမှ ဆဋ္ဌဇောအထိ (၆)တန်ကြောင့် ဖြစ်သော စိတ္တဇဝါယောဓာတ်သည် ရုပ်တရားများကို နေရာအသစ်သို့ ပြောင်းရွှေ့ဖြစ်စေရန် မစွမ်းနိုင်သော်လည်း၊ သတ္တမဇောကြောင့် ဖြစ်သော ဝါယောဓာတ်ကသာ ထိုကိစ္စကို ဆောင်ရွက်နိုင်သည် [၇]။ ဥပမာ- လက်ကွေးခြင်း၊ ဆန့်ခြင်းကဲ့သို့သော လှုပ်ရှားမှုများသည် သတ္တမဇောမှ စိတ္တဇဝါယောဓာတ်၏ တွန်းကန်သယ်ဆောင်မှုကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းဖြစ်သည်။ [၃]
ဝါယောဓာတ်၏ ပဒဋ္ဌာန် - အကြောင်းတရား
[ပြင်ဆင်ရန်]“အဝသေသဓာတုတ္တယပဒဋ္ဌာနာ” ဟူသည်မှာ ဝါယောဓာတ်သည် မိမိမှကြွင်းသော ကလာပ်တူ ဓာတ်သုံးပါး (ပထဝီ၊ အာပေါ၊ တေဇော) ကို အကြောင်းတရားအဖြစ် မှီတည်ထားသည်။ “ဝါယောဓာတု ပထဝီပတိဋ္ဌိတာ အာပေါသင်္ဂဟိတာ တေဇာအနုပါလိတာ” ဟု ဖွင့်ဆိုထားသည့်အတိုင်း၊ ပထဝီဓာတ်သည် ထောက်တည်ရာအဖြစ်၊ အာပေါဓာတ်သည် ဖွဲ့စည်းပေးသူအဖြစ်၊ တေဇောဓာဤက အငွေ့ဖြင့် စောင့်ရှောက်ပေးသူအဖြစ် ဆောင်ရွက်ပြီး၊ ဝါယောဓာတ်က ရုပ်တရားများကို ထောက်ကန်၍ ရွေ့ရှားစေသည် [၈]။ ဤဓာတ်သုံးပါး မရှိလျှင် ဝါယောဓာဤ၏ လုပ်ဆောင်မှု မဖြစ်နိုင်ပေ။ [၃]
ဝါယောဓာတ်၏ လုပ်ဆောင်ချက်များ
[ပြင်ဆင်ရန်]ဝါယောဓာတ်သည် ခန္ဓာကိုယ်ကို လဲကျမသွားအောင် ထောက်ကန်ပေးပြီး၊ ဖြောင့်ဖြောင့်မတ်မတ် ရပ်တည်နိုင်စေသည်။ ၎င်းသည် သွားခြင်း၊ ရပ်ခြင်း၊ ထိုင်ခြင်း၊ လျောင်းခြင်း စသည့် ဣရိယာပထများကို တည်ငြိမ်စေပြီး၊ ကွေးခြင်း၊ ဆန့်ခြင်း၊ လက်ခြေလှုပ်ရှားခြင်းကဲ့သို့သော ဝိညတ်ရုပ်များ ဖြစ်ပေါ်စေရန် တွန်းကန်ပေးသည် [၉]။ ဥပမာ- လေတိုက်ခတ်မှုကြောင့် အရာဝတ္ထုများ ရွေ့လျားသကဲ့သို့၊ ဝါယောဓာတ်သည် ရုပ်ကလာပ်များကို နေရာအသစ်သို့ သယ်ဆောင်ဖြစ်ပေါ်စေသည်။ [၃]
ဝါယောဓာတ် အမျိုးအစားများ
[ပြင်ဆင်ရန်]ဝါယောဓာတ်သည် ဖြစ်ပေါ်ရာအကြောင်းတရားအလိုက် စိတ္တဇ၊ ကမ္မဇ၊ ဥတုဇ၊ အာဟာရဇ ဟူ၍ လေးမျိုးရှိသည်။ စိတ္တဇဝါယောဓာတ်သည် ဣရိယာပထလှုပ်ရှားမှုများကို အဓိကဆောင်ရွက်သော်လည်း၊ ကမ္မဇ၊ ဥတုဇ၊ အာဟာရဇ ဝါယောဓာတ်တို့ကလည်း အတူဖြစ်သော ရုပ်တရားများကို နေရာအသစ်တွင် ဖြစ်ပေါ်စေရန် ပံ့ပိုးပေးသည် [၁၀]။ ဥပမာ- မြစ်ရေစီးဆင်းရာတွင် သစ်ရွက်များ အတူပါသွားသကဲ့သို့၊ စိတ္တဇဝါယောဓာတ် ရွေ့ရှားရာတွင် အခြားသမုဋ္ဌာန်ရုပ်များ လိုက်ပါရွေ့ရှားသည်။ [၃]
ဝါယောဓာတ် ရှုနည်း
[ပြင်ဆင်ရန်]ဝါယောဓာတ်ကို ရှုရာတွင် (၆)ဒွါရ၊ (၄၂)ကောဋ္ဌာသ၌ ရှိသော ရုပ်ကလာပ်များကို ဓာတ်ခွဲ၍၊ စိတ္တဇ၊ ကမ္မဇ၊ ဥတုဇ၊ အာဟာရဇ ရုပ်ကလာပ်များမှ ဝါယောဓာတ်ကို ရွေးထုတ်ရှုရသည်။ ရုပ်ကလာပ်တစ်ခု၏ ရုပ်တရားများကို အစဉ်အတိုင်း ကုန်စင်အောင် သိမ်းဆည်းရှုပွားခြင်းဖြင့်၊ ဝါယောဓာတ်၏ ထောက်ကန်မှု၊ တွန်းကန်မှု၊ သယ်ဆောင်မှု သဘောများကို ဉာဏ်ဖြင့် ထိုးထွင်းသိနိုင်သည်။ [၃]
ဆက်စပ်ဖတ်ရှုရန်
ကိုးကား
- ↑ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၃၆၈။ ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၃၆၂။ ဝိသုဒ္ဓိ၊၂၊၇၃။)
- ↑ (မဟာဋီ၊၁၊၄၄၄။)
- ↑ ၃.၀ ၃.၁ ၃.၂ ၃.၃ ၃.၄ ၃.၅ ၃.၆ ၃.၇ နိဗ္ဗာနဂါမိနိပဋိပဒါ - စတုတ္ထတွဲ - ဖားအောက်တောရဆရာတော်
- ↑ (ဝါယနဝသေန ဝါယော၊ ဝုတ္တနယေနေဝ ဝါယေသု ဂတန္တိ ဝါယောဂတံ။ ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၃၄၅။)
- ↑ (ဝိသုဒ္ဓိမဂ်နိဿယ၊ ဒု၊၅၂၁။)
- ↑ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၃၆၀။)
- ↑ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁ ၊၁၂၄။)
- ↑ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၃၆၁။)
- ↑ (ဝိသုဒ္ဓိ၊၁၊၃၆၁။)
- ↑ (အဘိ၊ဋ္ဌ၊၁၊၁၂၆။)