ဓာတ်

သိပ္ပံပညာရပ်တွင် ဓာတ်ဝတ္တု ဆိုသည်မှာ အရာဝတ္တုရှိ အစိုင်အခဲကိုခေါ်သည်။

ဓာတ် ဟူသည် ပါဠိဘာသာ “ဓာတု”မှ ဆင်းသက်လာသော စကားလုံးဖြစ်ပြီး၊ “ဓာ+တု” ဟူ၍ ဖွဲ့စည်းထားသည်။ တိပိဋကအဘိဓာန်အရ ၎င်းတွင် အဓိပ္ပါယ်မျိုးစုံရှိသော်လည်း၊ ဗုဒ္ဓဘာသာအခြေခံအနေဖြင့် အဓိကအားဖြင့် အောက်ပါသဘောများကို ဖော်ပြသည်။

၁. ဓာတ်သဘော (ပထဝီဓာတ် စသည်)

ဓာတ်ဆိုသည်မှာ ပထဝီဓာတ်၊ အာပေါဓာတ်၊ တေဇောဓာတ် ၊ ဝါယောဓာတ် စသည့် ဓာတ်ကြီးလေးပါးကို ဆိုလိုသည်။ ဤဓာတ်များသည် ရုပ်တရား၏ အခြေခံဖြစ်ပြီး၊ သဘာဝဋ္ဌေန (ပင်ကိုသဘာဝ)၊ အတ္တသုညသဘာဝါ (အတ္တမှ ဆိတ်သုဉ်းသည့်သဘော)၊ နိဿတ္တဋ္ဌသုညတဋ္ဌ (သတ္တဝါမဟုတ်၍ သုညသဘော) ဟူသော ပရမတ္ထဓမ္မသဘာဝကို ပိုင်ဆိုင်ထားသည်။

ဤအချက်ကို ပိုမိုရှင်းလင်းစွာ ဖော်ပြရလျှင် ဓာတ်ဆိုသည်မှာ (၁) မာမှု-ကြမ်းမှု (ပထဝီဓာတ်)၊ (၂) ယိုစီးမှု-ဖွဲ့စည်းမှု (အာပေါဓာတ်)၊ (၃) ပူမှု-ရင့်ကျက်စေမှု (တေဇောဓာတ်)၊ (၄) ထောက်ကန်မှု-တွန်းကန်မှု (ဝါယောဓာတ်) ဟူသော ပရမတ္ထဓမ္မသဘာဝ တရားကိုယ်ပင်ဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် အတ္တဝါဒသမားတို့ ယူဆသည့် “အသက်ကောင်၊ လိပ်ပြာကောင်၊ ဝိညာဏ်ကောင်၊ အတ္တကောင်” စသည့် အတ္တဇီဝမှ ဆိတ်သုဉ်းနေသော သုညတတ္ထသဘောဖြစ်ပြီး၊ ပုဂ္ဂိုလ်၊ သတ္တဝါမဟုတ်သော နိဿတ္တတ္ထသဘောလည်း ဖြစ်သည်။

ဓာတ်၏ သဘာဝလက္ခဏာနှင့် ရှုပွားနည်း

ယောဂီတစ်ဦးသည် အစပိုင်းတွင် ရုပ်ကလာပ်များကို ချက်ချင်းမြင်နိုင်ရန် သို့မဟုတ် ဓာတ်ခွဲနိုင်ရန် မဖြစ်နိုင်သေးပါ။ ထို့ကြောင့် ပထမဦးစွာ ဓာတ်ကြီးလေးပါး၏ သဘာဝလက္ခဏာအာရုံပေါ်သို့ ဘာဝနာစိတ်ကို ကြိုးစားပို့ဆောင်ရမည်။ ဥပမာ၊ ပထဝီဓာတ်၏ မာမှု၊ အာပေါဓာတ်၏ ယိုစီးမှု၊ တေဇောဓာတ်၏ ပူမှု၊ ဝါယောဓာတ်၏ တွန်းကန်မှု စသည်တို့ကို တစ်ခုချင်းစီ စူးစိုက်ရှုပွားရမည်။ ဤအဆင့်တွင် ရုပ်ကလာပ်များကို မမြင်နိုင်သေး၊ ဓာတ်မခွဲနိုင်သေးသဖြင့် သန္တတိဃန (စဉ်ဆက်ရုပ်)၊ သမူဟဃန (အုပ်စုရုပ်)၊ ကိစ္စဃန (လုပ်ငန်းဆောင်ရုပ်) ဟူသော ရုပ်တုံးရုပ်ခဲများကို ဉာဏ်ဖြင့် မဖြိုခွဲနိုင်သေးဘဲ၊ သုညတတ္ထသဘော၊ နိဿတ္တတ္ထသဘောသို့ မဆိုက်နိုင်သေးပေ။

ပရမတ္ထဓာတ်သို့ ဆိုက်ရောက်ခြင်း

ရုပ်ကလာပ်များကို ဉာဏ်ဖြင့် တွေ့မြင်ပြီးနောက်၊ ၎င်းတို့အတွင်း၌ ပါဝင်သော ဓာတ်ကြီးလေးပါး၏ သဘာဝလက္ခဏာများကို ထွင်းဖောက်သိမြင်နိုင်သောအခါ ယောဂီသည် ရုပ်တုံးရုပ်ခဲများကို ဉာဏ်ဖြင့် ဖြိုခွဲဖျက်ဆီးနိုင်ပြီး ပရမတ္ထသစ္စာနယ်သို့ ဆိုက်ရောက်သွားသည်။ ထိုအခါမှ ပရမတ်အစစ်ဖြစ်သော ဓာတ်၏ အနှစ်သာရကို သိမြင်နိုင်မည်ဖြစ်သည်။

၂. ဘူ-စသော ဓာတ်

ဘာသာဗေဒအရ “ဘူ” (ဖြစ်ခြင်း)၊ “ဟူ” (သိခြင်း) စသည့် စကားလုံး၏ အရင်းအမြစ်ဖြစ်သော ဓာတ်များကို ဆိုလိုသည်။

၃. ဓာတ်တော်

ဓာတ်တော်ဆိုသည်မှာ မြတ်စွာဘုရား၏ သာရီရိကဓာတ်တော်များကို ဆိုလိုသည်။

၄. အရိုး

ဓာတ်သည် ခန္ဓာကိုယ်အတွင်း အရိုးကဲ့သို့သော အစိတ်အပိုင်းကိုလည်း ဆိုလိုသည်။

၅. ဓာတုသဒ္ဒါ

သဒ္ဒါဗေဒတွင် စကားလုံး၏ အရင်းအမြစ်ဖြစ်သော ဓာတ်ကို ဆိုလိုသည်။

၆. ဆောင်ရွက်တတ်သူ

အမှုဆောင်ရွက်သူ သို့မဟုတ် စီမံသူဟူသော အဓိပ္ပါယ်ဖြင့်လည်း သုံးစွဲသည်။

ဆက်စပ်ဖတ်ရှုရန်

• ဓာတ်ကမ္မဋ္ဌာန်းပိုင်း