အစ်စမာအီလ် အယ်လ်ဖာရူကီ
| အစ်စမအိုက် အယ်-ဖာရူးခီ | |
|---|---|
 တရားဝင်ပုံ, c. 1980 | |
| ဇာတိ အမည် | إسماعيل راجي الفاروقي |
| မွေးဖွား | ၁ ဇန်နဝါရီ၊ ၁၉၂၁ ဂျာဖာ, အနားကစီရှင်းပလက်စတိုင် |
| ကွယ်လွန် | ၂၇ မေ၊ ၁၉၈၆ (အသက် ၆၅) ဝင်ကိုတ်, ပင်ဆယ်လ်ဗေးနီးယား, အမေရိကန် |
| သေဆုံးရခြင်း အကြောင်းရင်း | ထိုးသတ်သေမှု |
| ထာဝရ နားခိုရာနေရာ | Forest Hills Cemetery, ပင်ဆယ်လ်ဗေးနီးယား 40°07′49″N 75°01′31″W / 40.1303°N 75.0253°W |
| နိုင်ငံလူမျိုး | ပလက်စတိုင် အမေရိကန် |
| အိမ်ထောင်ဖက်(များ) | လိုအစ်စ် လမ်ယာ အယ်-ဖာရူးခီ |
| သားသမီး | 5 |
| ဝက်ဘ်ဆိုဒ် | ismailfaruqi.com |
| ပညာရေး လုပ်ဆောင်ချက်များ | |
| ခေတ် | ခေတ်သစ်အစ္စလမ်ပညာရှင် အတွေးအခေါ်များ, 20 ရာစုအတွေးအခေါ် |
| Discipline | အတွေးအခေါ်ပညာ |
| Sub-discipline | ဘာသာနှိုင်းယှဉ်ပညာ, အစ္စလမ်ပညာများ |
အယ်-ဖာရူးခီ သန့်ရှင်းတရားနှင့် သဘာဝအကြောင်း ပြောကြားချက်။ မှတ်တမ်းချိန် မသိပါ။[၁] | |
| လက်မှတ် | |
 | |
အစ်စမာအီလ် ရာဂျီ အယ်လ်ဖာရူကီ (إسماعيل راجي الفاروقي; ၁၉၂၁ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီ ၁ – ၁၉၈၆ ခုနှစ် မေ ၂၇) သည် ပါလက်စတိုင်း-အမေရိကန် မွတ်စလင် ဒဿနိကဗေဒပညာရှင်နှင့် ပညာရှင်တစ်ဦးဖြစ်ပြီး အစ္စလာမ့်ပညာရေး နှင့် ဘာသာရေးဆိုင်ရာ ဆွေးနွေးမှုများတွင် လုပ်ဆောင်ချက်များကြောင့် လူသိများသည်။ သူသည် အယ်လ်အဇ်ဟာတက္ကသိုလ် (ကိုင်ရို) တွင် ပညာသင်ကြားခဲ့ပြီး မက်ဂျီလ်တက္ကသိုလ် (ကနေဒါ) အပါအဝင် မြောက်အမေရိက တွင် သင်ကြားပို့ချခဲ့သည်။ အယ်လ်ဖာရူကီသည် တမ်ပယ်တက္ကသိုလ် တွင် ဘာသာရေးပါမောက္ခတစ်ဦးဖြစ်ခဲ့ပြီး ထိုတက္ကသိုလ်တွင် အစ္စလာမ့်ပညာရေးအစီအစဉ်ကို စတင်ခဲ့သည်။ သူသည် အစ္စလာမ့်ပညာရေးကို ပံ့ပိုးရန် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အစ္စလာမ့်အတွေးအခေါ်အင်စတီကျု (IIIT) ကို ပူးတွဲတည်ထောင်ခဲ့သည်။ အယ်လ်ဖာရူကီသည် Christian Ethics: A Historical and Systematic Analysis of Its Dominant Ideas နှင့် Al-Tawhid: Its Implications for Thought and Life အပါအဝင် စာတမ်း ၁၀၀ ကျော်နှင့် စာအုပ် ၂၅ အုပ်ကို ရေးသားခဲ့သည်။ ထိုစာအုပ်များတွင် အစ္စလာမ့်အတွေးအခေါ်၊ ကိုယ်ကျင့်တရား၊ တစ်ဆူတည်းသော ဘုရားသခင်ကို ယုံကြည်မှု (တောင်ဟီးဒ်) နှင့် ဘာသာရေးဆိုင်ရာ ဆက်ဆံရေးများကို လေ့လာခဲ့သည်။
ငယ်ဘဝနှင့် ပညာရေး
[ပြင်ဆင်ရန်]အယ်လ်ဖာရူကီကို ဗြိတိသျှပါလက်စတိုင်း အုပ်ချုပ်မှုအောက်ရှိ ဂျာဖာ တွင် မွေးဖွားခဲ့သည်။[၂][၃] သူ၏ဖခင်ဖြစ်သူ Abd al-Huda al-Faruqi သည် အစ္စလာမ့်တရားသူကြီး (qadi) တစ်ဦးဖြစ်သည်။[၄] အယ်လ်ဖာရူကီသည် အိမ်တွင်နှင့် ကျေးရွာဗလီတွင် ပညာသင်ကြားခဲ့ပြီး ၁၉၃၆ ခုနှစ်တွင် ပြင်သစ် Dominican Collège des Frères de Jaffa တွင် ပညာဆက်လက်သင်ကြားခဲ့သည်။[၂][၅]
၁၉၄၂ ခုနှစ်တွင် သူသည် ဂျေရုဆလင် ရှိ ဗြိတိသျှအုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့တွင် မှတ်ပုံတင်အရာရှိအဖြစ် အလုပ်လုပ်ခဲ့ပြီး ၁၉၄၅ ခုနှစ်တွင် ဂါလီလီ ခရိုင်အုပ်ချုပ်ရေးမှူးဖြစ်လာခဲ့သည်။[၃] ၁၉၄၈ ခုနှစ် အာရပ်-အစ္စရေးစစ်ပွဲအပြီးတွင် သူသည် ဘေရွတ်၊ လက်ဘနွန် သို့ ပြောင်းရွှေ့ခဲ့ပြီး အမေရိကန်တက္ကသိုလ် ဘေရွတ် တွင် ပညာဆက်လက်သင်ကြားခဲ့သည်။[၄] ဤတွင် သူသည် အာရပ်အမျိုးသားရေးအတွေးအခေါ်များကို လေ့လာခဲ့ပြီး နောက်ပိုင်းတွင် သူ၏ အာရပ်ဝါဒ (သို့မဟုတ် ‘urubah) ဆိုင်ရာ လုပ်ဆောင်ချက်များကို ပုံဖော်ခဲ့သည်။[၄] ထို့နောက် သူသည် အင်ဒီယားနားတက္ကသိုလ် တွင် ဒဿနိကဗေဒပညာကို လေ့လာခဲ့ပြီး ၁၉၄၉ ခုနှစ်တွင် မဟာဘွဲ့ကို ရရှိခဲ့သည်။[၆] ထို့နောက် သူသည် Lois Lamya al-Faruqi နှင့် လက်ထပ်ခဲ့ပြီး ပညာဆက်လက်သင်ကြားကာ ၁၉၅၁ ခုနှစ်တွင် ဟားဗတ်တက္ကသိုလ် မှ နောက်ထပ်မဟာဘွဲ့တစ်ခုနှင့် ၁၉၅၂ ခုနှစ်တွင် အင်ဒီယားနားတက္ကသိုလ်မှ ပါရဂူဘွဲ့ကို ရရှိခဲ့သည်။[၇]
ပညာသင်ကြားမှုပြီးဆုံးပြီးနောက် သူသည် အစ္စလာမ့်အမြစ်တွယ်မှုများဆီသို့ ပြန်လည်ရောက်ရှိခဲ့ပြီး ယုံကြည်မှုအပေါ်အခြေခံသော တန်ဖိုးများသည် ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ အပြုအမူများအတွက် ခိုင်မာသောအခြေခံကို ပေးစွမ်းနိုင်သည်ဟု မြင်ခဲ့သည်။[၈]
ပညာရေးလုပ်ငန်း
[ပြင်ဆင်ရန်]၁၉၅၈ ခုနှစ်တွင် အယ်လ်ဖာရူကီသည် မက်ဂျီလ်တက္ကသိုလ် ၏ ဘာသာရေးပညာဌာနတွင် သင်ကြားပို့ချခဲ့ပြီး ခရစ်ယာန်ဘာသာနှင့် ဂျူးဘာသာတို့ကို လေ့လာခဲ့သည်။ သူသည် ပါကစ္စတန်ဒဿနိကဗေဒပညာရှင် Fazlur Rahman နှင့် တွေ့ဆုံခဲ့ပြီး ထိုသူ၏လုပ်ဆောင်ချက်များသည် ဘာသာရေးဆိုင်ရာ ဆွေးနွေးမှုများတွင် သူ၏ချဉ်းကပ်မှုကို လွှမ်းမိုးခဲ့သည်။[၉] ၁၉၆၁ ခုနှစ်မှ ၁၉၆၃ ခုနှစ်အထိ သူသည် ကရာချိ၊ ပါကစ္စတန် ရှိ အစ္စလာမ့်သုတေသနဗဟိုဌာနတွင် ဧည့်ပါမောက္ခအဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။[၂]
၁၉၆၄ ခုနှစ်တွင် သူသည် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုသို့ ပြန်လည်ရောက်ရှိခဲ့ပြီး ချီကာဂိုတက္ကသိုလ် နှင့် ဆိုင်ရာကပ်စတက္ကသိုလ် တို့တွင် သင်ကြားပို့ချခဲ့သည်။ ၁၉၆၈ ခုနှစ်တွင် သူသည် တမ်ပယ်တက္ကသိုလ် တွင် ပါမောက္ခဖြစ်လာခဲ့ပြီး ထိုတက္ကသိုလ်တွင် အစ္စလာမ့်ပညာရေးအစီအစဉ်ကို စတင်ခဲ့သည်။ John Esposito အပါအဝင် ကျောင်းသားများစွာသည် သူ၏ထံတွင် ပညာသင်ကြားခဲ့သည်။[၁၀][၁၁]
၁၉၇၇ ခုနှစ်တွင် သူသည် မာက္ကတွင် ကျင်းပသော ပထမဆုံးကမ္ဘာ့မူဆလင်ပညာရေးညီလာခံကို စီစဉ်ခဲ့ပြီး ထိုညီလာခံသည် ကမ္ဘာတစ်ဝန်းရှိ အစ္စလာမ့်တက္ကသိုလ်များ တည်ထောင်ရာတွင် အရေးပါသော အခန်းကဏ္ဍမှ ပါဝင်ခဲ့သည်။[၁၁]
ဒဿနိကဗေဒနှင့် အတွေးအခေါ်
[ပြင်ဆင်ရန်]အယ်လ်ဖာရူကီ၏ ဒဿနိကဗေဒသည် တောင်ဟီးဒ် (တစ်ဆူတည်းသော ဘုရားသခင်ကို ယုံကြည်မှု) သဘောတရားကို အခြေခံထားပြီး ထိုသဘောတရားကို အစ္စလာမ့်ယဉ်ကျေးမှု၏ အဓိကအခြေခံအဖြစ် မြင်ခဲ့သည်။ သူသည် တောင်ဟီးဒ်ကို လူ့ဘဝ၏ ရှုထောင့်အားလုံးကို ချည်နှောင်ပေးသည့် စည်းလုံးညီညွတ်မှုသဘောတရားအဖြစ် ဖော်ပြခဲ့သည်။ ထိုသဘောတရားသည် ဝိညာဉ်ရေးယုံကြည်မှုများကိုသာမက ကိုယ်ကျင့်တရား၊ လူမှုရေးဖွဲ့စည်းပုံနှင့် ပညာရေးဆိုင်ရာ လုပ်ဆောင်ချက်များကိုပါ ပုံဖော်ပေးသည်။ အယ်လ်ဖာရူကီအဆိုအရ တောင်ဟီးဒ်သည် လူသားများအား ကမ္ဘာမြေပေါ်တွင် ဘုရားသခင်၏ ကိုယ်စားလှယ်များ (khilafah) အဖြစ် ဆောင်ရွက်ရန် တာဝန်ပေးထားပြီး လူ့အဖွဲ့အစည်းနှင့် ပတ်ဝန်းကျင်တို့အပေါ် ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ တာဝန်များကို ထမ်းဆောင်ရန် လိုအပ်ကြောင်း ဖော်ပြခဲ့သည်။[၁၂]
သူသည် တောင်ဟီးဒ်သဘောတရားကို အသုံးပြု၍ လောကီဝါဒများ၊ အထူးသဖြင့် ရုပ်ဝါဒနှင့် လောကီလူသားဝါဒတို့ကို ဝေဖန်ခဲ့သည်။ ထိုဝါဒများသည် အသိပညာ၏ စည်းလုံးညီညွတ်မှုနှင့် ကိုယ်ကျင့်တရား၏ မြင့်မြတ်မှုကို ပျက်ပြားစေသည်ဟု သူက ယူဆခဲ့သည်။ သူသည် တစ်ဆူတည်းသော ဘုရားသခင်ကို ယုံကြည်မှုအပေါ် အခြေခံသည့် ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ သဘောတရားများသာ လူတစ်ဦးချင်းစီ၏ အပြုအမူနှင့် လူ့အဖွဲ့အစည်း၏ အုပ်ချုပ်မှုအတွက် ခိုင်မာသောအခြေခံကို ပေးစွမ်းနိုင်သည်ဟု ယုံကြည်ခဲ့သည်။[၁၃]
အယ်လ်ဖာရူကီသည် တောင်ဟီးဒ်ကို အသုံးပြု၍ ဂျူးနှင့် ခရစ်ယာန်ဘာသာဝင်များသည် အစ္စလာမ့်ဘောင်အတွင်း သူတို့၏ ဘာသာရေးဥပဒေများနှင့် ယဉ်ကျေးမှုအလေ့အထများကို ထိန်းသိမ်းနိုင်သည့် အုပ်ချုပ်မှုပုံစံကို ထောက်ခံခဲ့သည်။ သူသည် ဤပုံစံသည် ဘာသာရေးကွဲပြားမှုများကို လေးစားရင်း လူမှုရေးသဟဇာတဖြစ်မှုကို မြှင့်တင်ပေးနိုင်သည်ဟု ယုံကြည်ခဲ့သည်။[၁၄]
အယ်လ်ဖာရူကီသည် ဇီယိုနီဝါဒကို ဝေဖန်ခဲ့ပြီး ထိုဝါဒသည် ဂျူးဘာသာ၏ ကိုယ်ကျင့်တရားနှင့် ဘာသာရေးဆိုင်ရာ သဘောတရားများနှင့် မကိုက်ညီဟု ယူဆခဲ့သည်။ သူသည် ဇီယိုနီဝါဒသည် အစ္စရေးနိုင်ငံကို တည်ထောင်ခြင်းဖြင့် ပါလက်စတိုင်းလူမျိုးများအတွက် မတရားမှုများကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့ပြီး ဇီယိုနီဝါဒကို ဖျက်သိမ်းရန် တိုက်တွန်းခဲ့သည်။ သူသည် အစ္စရေးနိုင်ငံတည်ထောင်ခြင်းသည် ဂျူးများအတွက် လုံခြုံမှုကို မပေးစွမ်းနိုင်ဘဲ စစ်ရေးအရ မှီခိုနေရသည့် အခြေအနေကို ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်ဟု ဆိုခဲ့သည်။[၁၄]
သူ၏ မက်တာဘာသာရေး သဘောတရားအရ ဘာသာရေးအယူအဆများအားလုံးသည် ၎င်းတို့၏ ကိုယ်ကျင့်တရားဆိုင်ရာ အခြေခံများတွင် တူညီမှုရှိသည်ဟု ဆိုသည်။ သူ၏ချဉ်းကပ်မှုသည် ဘာသာရေးဆိုင်ရာ သဘောတရားများကို ညှိနှိုင်းရန်မလိုဘဲ တရားမျှတမှုနှင့် ကရုဏာကဲ့သို့သော သဘောတရားများကို အခြေခံ၍ ဘာသာရေးဆိုင်ရာ ဆွေးနွေးမှုများနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများကို မြှင့်တင်ရန် ဖြစ်သည်။[၁၅]
ပညာရေးဆိုင်ရာ အောင်မြင်မှုများ
[ပြင်ဆင်ရန်]၁၉၈၀ ခုနှစ်တွင် အယ်လ်ဖာရူကီသည် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အစ္စလာမ့်အတွေးအခေါ်အင်စတီကျု (IIIT) ကို ပူးတွဲတည်ထောင်ခဲ့ပြီး အစ္စလာမ့်သုတေသနကို ပံ့ပိုးခဲ့သည်။ သူ၏ "အသိပညာအစ္စလာမ့်ပြုပြင်ခြင်း" ဆိုင်ရာ လုပ်ဆောင်ချက်သည် ခေတ်သစ်သိပ္ပံနှင့် ပညာရေးတွင် အစ္စလာမ့်တန်ဖိုးများကို ပေါင်းစပ်ရန် ရည်ရွယ်ခဲ့သည်။[၁၆] အယ်လ်ဖာရူကီသည် အစ္စလာမ်၊ ခရစ်ယာန်နှင့် ဂျူးဘာသာတို့အကြား လေးစားမှုနှင့် ငြိမ်းချမ်းရေးကို တည်ဆောက်ရန် ဘာသာရေးဆိုင်ရာ ဆွေးနွေးမှုများကို မြှင့်တင်ခဲ့သည်။[၁၇]
သေဆုံးခြင်း
[ပြင်ဆင်ရန်]၁၉၈၆ ခုနှစ် မေလတွင် အယ်လ်ဖာရူကီနှင့် သူ၏ဇနီးတို့သည် ပင်ဆယ်ဗေးနီးယားရှိ သူတို့၏အိမ်တွင် Joseph Louis Young ဆိုသူကြောင့် သေဆုံးခဲ့ရသည်။ Young သည် နောက်ပိုင်းတွင် ဝန်ခံခဲ့ပြီး သေဒဏ်ချမှတ်ခံခဲ့ရသည်။ Young သည် ၁၉၉၆ ခုနှစ်တွင် ထောင်ထဲတွင် သေဆုံးခဲ့သည်။ သူတို့၏သမီးသည် ပြင်းထန်စွာ ဒဏ်ရာရခဲ့သော်လည်း အသက်ရှင်ကျန်ရစ်ခဲ့သည်။[၈][၁၈]
ကိုးကား
[ပြင်ဆင်ရန်]- ↑ al-Faruqi၊ Ismail (2024 အောက်တိုဘာ 13)။ တစ်ဦးချင်းစီအတွက် သိပ္ပံပညာ လိုအပ်မှု (အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားဖြင့်)။ Mohd Elfie Nieshaem Juferi။ event occurs at 0:12။ 2024 အောက်တိုဘာ 25 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
|access-date=နှင့်|date=ရှိ ရက်စွဲတန်ဖိုး စစ်ဆေးရန် (အကူအညီ) - ↑ ၂.၀ ၂.၁ ၂.၂ Imtiyaz Yusuf, ed. (2021)။ Essential Writings: Ismail Al Faruqi။ Kuala Lumpur: IBT Books။ p. 3။
- ↑ ၃.၀ ၃.၁ Faruqi, Ismail Raji al- (1986)။ The Oxford Dictionary of Islam။ Oxford Reference။ 2024-07-04 တွင် ပြန်စစ်ပြီး။
- ↑ ၄.၀ ၄.၁ ၄.၂ Badri, Malik (2014). "Psychological reflections on Ismail al-Faruqi's life and contributions". The American Journal of Islamic Social Sciences 31 (2): 145–152. doi:.
- ↑ Esposito၊ John L.; Voll၊ John O. (2001)။ "Ismail al-Faruqi"။ Makers of Contemporary Islam။ Oxford University Press။ pp. 52–70။
- ↑ Al-Faruqi၊ Isma'il Raji (1949)။ The Ethics of Reason and the Ethics of Life (Kantian and Nietzschean Ethics) (Master's thesis)။ Bloomington: Indiana University။
- ↑ Al-Faruqi၊ Isma'il (1952)။ On Justifying the Good (PhD thesis)။ Bloomington: Indiana University။
- ↑ ၈.၀ ၈.၁ Fletcher၊ Charles (2014)။ Muslim-Christian Engagement in the Twentieth Century: The Principles of Inter-faith Dialogue and the Work of Ismail Al-Faruqi။ United Kingdom: I.B.Tauris။ p. 34။
- ↑ Rahman, Fazlur (1990). "Palestine and My Experiences with the Young Faruqi: 1958 to 1963". Journal of Islamic Research 4 (4): 295–300.
- ↑ Quraishi၊ M. Tariq (1986)။ Ismail al-Faruqi: An Enduring Legacy။ MSA Publications။ p. 9။
- ↑ ၁၁.၀ ၁၁.၁ "Editorial" (2011). The American Journal of Islamic Social Sciences 28 (3): ii-xii.
- ↑ Yusuf၊ Imtiyaz (2022)။ "Ismail Al Faruqi"။ in Fleet၊ Kate; Krämer၊ Gudrun; Matringe၊ Denis; Nawas၊ John; Rowson၊ Everett (eds.)။ Encyclopaedia of Islam။ 3။ Koninklijke Brill NV။
- ↑ Mukhetdinov, D. V. (2018). "Philosophy of Ismail Raji al-Faruqi: In Search of Neomodernism" (in ru). Islam in the Modern World 2: 165–182. doi:.
- ↑ ၁၄.၀ ၁၄.၁ Al-Faruqi၊ Isma'il R. (2003)။ Islam and the Problem of Israel။ Kuala Lumpur: The Other Press။ pp. 103–104။
- ↑ Fletcher၊ Charles D. (2015)။ Muslim-Christian Engagement in the Twentieth Century: The Principles of Interfaith Dialogue and the Work of Ismail al-Faruqi။ London: I.B. Tauris။ pp. 43–45။
- ↑ Al-Faruqi၊ Isma'il Raji (1982)။ Islamization of Knowledge။ IIIT။
- ↑ Yusuf၊ Imtiyaz (2012)။ Islam and Knowledge။ London: I. B. Tauris။
- ↑ Toth၊ Anthony B. (November 1986)။ Focus on Arabs and Islam။
အခြားဝက်ဘ်ဆိုဒ်များ
[ပြင်ဆင်ရန်]- Ismail Faruqi Online Archived 2010-02-06 at the Wayback Machine. ဒေါက်တာ အစ်စမာအီလ် အယ်လ်ဖာရူကီ၏ ဘဝနှင့် လုပ်ဆောင်ချက်များအကြောင်း ဝက်ဘ်ဆိုဒ်