အညမညပစ္စည်း
| တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း ဖော်ပြချက် |
| ဗုဒ္ဓဘာသာ |
|---|
 |
[၁] အချင်းချင်း-တစ်ခုသည်တစ်ခုအား-ဖြစ်စေခြင်း ထောက်ပံ့ခြင်း၏ အဖြစ်ဖြင့် ကျေးဇူးပြုသောတရား။ [၂][၃]
အညမညပစ္စည်း သည် ပဋ္ဌာန်း ၂၄ ပစ္စည်းတွင် သတ္တမမြောက် ပစ္စည်းဖြစ်သည်။ "အညမည" ဟူသည် အချင်းချင်း၊ တစ်ခုနှင့်တစ်ခုဟု အဓိပ္ပာယ်ရ၍ "ပစ္စည်း" ဟူသည် ကျေးဇူးပြုတတ်သော တရားဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ ထို့ကြောင့် အညမညပစ္စည်းဟူသည် အချင်းချင်း အပြန်အလှန် ကျေးဇူးပြုသော တရားတို့၏ ဆက်နွယ်မှုကို ဆိုလိုသည်။
ရိုးရိုးရှင်းရှင်းဆိုရလျှင် တရားနှစ်ပါး သို့မဟုတ် နှစ်ပါးထက်ပို၍ တစ်ခုနှင့်တစ်ခု အပြန်အလှန် အမှီသဟဲပြု၍ ဖြစ်ပေါ်ခြင်းကို အညမညပစ္စည်းဟု ခေါ်သည်။ သဟဇာတပစ္စည်းနှင့် အဓိပ္ပာယ် အလွန်နီးစပ်သော်လည်း အနည်းငယ် ကွဲပြားမှုရှိသည်။
သဟဇာတပစ္စည်း နှင့် အညမညပစ္စည်း နှိုင်းယှဉ်ချက်
[ပြင်ဆင်ရန်]- **သဟဇာတပစ္စည်း:**(Sahajāta Paccaya) တရားနှစ်ပါး သို့မဟုတ် နှစ်ပါးထက်ပို၍ တစ်ချိန်တည်း တစ်ပြိုင်နက်တည်း ဖြစ်ပေါ်ခြင်းကို အဓိကထားသည်။
- **အညမညပစ္စည်း:** တရားနှစ်ပါး သို့မဟုတ် နှစ်ပါးထက်ပို၍ တစ်ခုနှင့်တစ်ခု အပြန်အလှန် အမှီသဟဲပြု၍ ဖြစ်ပေါ်ခြင်းကို အဓိကထားသည်။
ဆိုလိုသည်မှာ သဟဇာတပစ္စည်းတွင် အတူတကွ ဖြစ်ပေါ်ခြင်းကိုသာ ဆိုလိုပြီး အညမညပစ္စည်းတွင် အပြန်အလှန် အမှီပြုခြင်း သဘောကို ပိုမိုအလေးပေးဖော်ပြခြင်းဖြစ်သည်။ အညမညပစ္စည်းသည် သဟဇာတပစ္စည်း၏ အထူးသဘောတစ်ရပ်ဟု ဆိုနိုင်သည်။
ဥပမာများ
[ပြင်ဆင်ရန်]- **တိုင်နှစ်လုံး:** အိမ်တစ်လုံးဆောက်ရာတွင် တိုင်နှစ်လုံးသည် တစ်ခုနှင့်တစ်ခု အမှီသဟဲပြု၍ ရပ်တည်နိုင်သည်။ တိုင်တစ်လုံးတည်းဖြင့် အိမ်ကို မဆောက်နိုင်သကဲ့သို့ တိုင်တစ်ခု မရှိပါက ကျန်တိုင်တစ်ခုသည်လည်း လဲကျသွားနိုင်သည်။ ဤတွင် တိုင်တစ်လုံးသည် ကျန်တိုင်တစ်လုံး၏ အညမညပစ္စည်းဖြစ်သည်။
- **စိတ်နှင့် စေတသိက်:** စိတ်နှင့် စေတသိက်တို့သည်လည်း အညမညပစ္စည်းအားဖြင့် အပြန်အလှန် ကျေးဇူးပြုသည်။ စိတ်မရှိဘဲ စေတသိက် မဖြစ်နိုင်သလို စေတသိက်မရှိဘဲ စိတ်လည်း မဖြစ်နိုင်ပေ။ ဤတွင် စိတ်သည် စေတသိက်၏ အညမညပစ္စည်းဖြစ်ပြီး စေတသိက်သည်လည်း စိတ်၏ အညမညပစ္စည်းဖြစ်သည်။ ဥပမာ - သဒ္ဓါစိတ် ဖြစ်ပေါ်သောအခါ သဒ္ဓါစေတသိက်သည် ထိုစိတ်နှင့် အတူတကွ ဖြစ်ပေါ်ရုံသာမက ထိုစိတ်ကိုလည်း အားပေးထောက်ခံသည်။
- **ခန္ဓာငါးပါး:** ရုပ်ခန္ဓာနှင့် နာမ်ခန္ဓာ (ဝေဒနာ၊ သညာ၊ သင်္ခါရ၊ ဝိညာဏ်) တို့သည်လည်း အညမညပစ္စည်းအားဖြင့် အပြန်အလှန် ကျေးဇူးပြုသည်။
အညမညပစ္စည်း၏ အဓိက လက္ခဏာများ
[ပြင်ဆင်ရန်]- **အပြန်အလှန် အမှီပြုခြင်း (Mutual Dependence):** တရားနှစ်ပါး သို့မဟုတ် နှစ်ပါးထက်ပို၍ တစ်ခုနှင့်တစ်ခု အမှီသဟဲပြုရမည်။ တစ်ခုမရှိပါက ကျန်တစ်ခုလည်း မဖြစ်နိုင်ပေ။
- **အတူတကွ ဖြစ်ပေါ်ခြင်း (Simultaneous Arising):** အပြန်အလှန် အမှီပြုသော တရားတို့သည် တစ်ချိန်တည်း တစ်ပြိုင်နက်တည်း ဖြစ်ပေါ်ရမည်။
- **နာမ်နှင့် ရုပ် နှစ်မျိုးလုံးတွင် ဖြစ်ပေါ်နိုင်ခြင်း (Occurs with both Mental and Physical Phenomena):** သဟဇာတပစ္စည်းကဲ့သို့ နာမ်နှင့် ရုပ် နှစ်မျိုးလုံးတွင် ဖြစ်ပေါ်နိုင်သည်။
အချုပ်အားဖြင့် အညမညပစ္စည်းသည် တရားတို့၏ အပြန်အလှန် အမှီသဟဲပြု၍ ဖြစ်ပေါ်မှုကို ရှင်းလင်းစွာ ဖော်ပြသော အဘိဓမ္မာသဘောတရားတစ်ရပ်ဖြစ်သည်။
အညမညသတ္တိ
[ပြင်ဆင်ရန်]ခြေထောက်သုံးချောင်းဖြင့် ပြုလုပ်ထားအပ်သော ခုံကလေး၌ ခြေထောက်သုံးချောင်းသည် အချင်းချင်း ကျေးဇူးပြုကာ တချောင်းကျိုးလျှင် အခြားနှစ်ချောင်းဖြင့် မထောက်နိုင် မတည်နိုင်သကဲ့သို့ တကွဖြစ်ဘက်တရားချင်း (ကျေးဇူးခံ ကျေးဇူးစား အနေအားဖြင့်) ကျေးဇူးပြုစွမ်းနိုင်သော သတ္တိသည် အညမညသတ္တိမည်၏။
| ပစ္စည်း | ပစ္စယုပ္ပန် | ပစ္စနိက် |
| စိတ် ၈၉၊ စေ ၅၂ | စိတ် ၈၉၊ စေ ၅၂ | နာမက္ခန္ဓာမှ ထောက်အပ်သော
စိတ္တဇရုပ် |
| မဟာဘုတ် ၄ ပါး | မဟာဘုတ် ၄ ပါး | မဟာဘုတ်မှ ထောက်အပ်သော
ဥပါဒါရုပ် |
| ပဉ္စဝေါကာရပဋိသန္ဓေနာမက္ခန္ဓာ
ဟဒယဝတ္ထု |
ပဉ္စဝေါကာရပဋိသန္ဓေနာမက္ခန္ဓာ
ဟဒယဝတ္ထု |
ဟဒယဝတ္ထုမှတပါး
ကမ္မဇရုပ် |
ပစ္စနိက်
[ပြင်ဆင်ရန်]၁။ ဝီထိအစဉ်၌ စိတ် စေတသိက် စိတ္တဇရုပ် ဖြစ်ကြရာတွင် စိတ်စေတသိက်ဟူသော နာမ်ခန္ဓာလေးပါးသည် တပါးအကြောင်း သုံးပါး အကျိုးစသည်ဖြင့် အကြောင်းအကျိုး အပြန်အလှန် အညမညသဘောဖြင့် နေနိုင်သော်လည်း စိတ္တဇရုပ်မှာ အပြန်အလှန် မနေနိုင်။ သို့ဖြစ်၍ စိတ္တဇရုပ်တို့သည် နာမ်တရားတို့ အညမည သဘောထောက်က ပစ္စနိက်ဖြစ်ရလေသည်။
၂။ ရုပ်ကလာပ်စည်းများ ဖြစ်လေတိုင်း ကလာပ်စည်းအတွင်းရှိ မဟာဘုတ်လေးပါးသည် တပါးအကြောင်း သုံးပါးအကျိုး စသည်ဖြင့် အကြောင်းအကျိုး အပြန်အလှန် အညမည သဘောဖြင့် နေနိုင်သော်လည်း ဥပါဒါရုပ်များမှာ မနေနိုင်။ သို့ဖြစ်၍ ဥပါဒါရုပ်တို့သည် မဟာဘုတ်တရားတို့ အညမည သဘောထောက်က ပစ္စနိက်ဖြစ်ရလေသည်။
၃။ ဘဝအစ ပဋိသန္ဓေစိတ်+စေတသိက်နှင့် ဟဒယဝတ္ထုကလာပ်စည်း ဖြစ်ကြရာတွင် စိတ်စေတသိက်နှင့် ဟဒယဝတ္ထုကလာပ်စည်းအတွင်းရှိ ဟဒယဝတ္ထုသည် အကြောင်းအကျိုး အပြန်အလှန် အညမည သဘောဖြင့် နေနိုင်သော်လည်း ဟဒယဝတ္ထုကလာပ်စည်းအတွင်းရှိ ကျန်ကမ္မဇရုပ်များသည် မနေနိုင်။ သို့ဖြစ်၍ ဟဒယဝတ္ထုမှတပါး ကမ္မဇရုပ်တို့သည် ပဋိသန္ဓေစိတ်+စေတသိက်နှင့် ဟဒယဝတ္ထုတို့၏ အညမည သဘောထောက်က ပစ္စနိက်ဖြစ်ရလေသည်။
ကိုးကား
[ပြင်ဆင်ရန်]- ↑ အညမညပစ္စယ (ပု) [အညမည+ပစ္စယ]
- ↑ အညမညပစ္စယော။ ပဋ္ဌာန၊၁၊၁။ သဟဇာတပစ္စယာ ဟောန္တိ၊ အညမညပစ္စယာ ဟောန္တိ။ ပဋိသံ၊၂၄၅။ အညမညံ ဥပ္ပါဒနုပတ္ထမ္ဘနဘာဝေန ဥပကာရကော ဓမ္မော အညမညပစ္စယော အညမညူပတ္ထမ္ဘကံ တိဒဏ္ဍံ ဝိယ။ အဘိ၊ဋ္ဌ၊၃၊၃၄၇။ အညမညပစ္စယာ ဟောန္တီတိ အညမညံ ဥပ္ပါဒနုပတ္ထမ္ဘနဘာဝေန ဥပကာရကာ ဟောန္တိ အညမညူပတ္ထမ္ဘကံ တိဒဏ္ဍ ဝိယ၊ ပဋိသံ၊ဋ္ဌ၊၂၊၁၆၁။
- ↑ တိပိဋကအဘိဓာန် အတွဲ-၁
- ↑ ဆရာတော် ဦးဂရုဓမ္မ။ ကုသလကာရီ ပဋ္ဌာန်းပဉှာဝါရ ပို့ချချက်။